Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η διακυβέρνηση του Προέδρου Γκουστάβο Πέτρο έχει επιδιώξει να επανατοποθετήσει τη ροή της πολιτικής και της οικονομίας της Κολομβίας προς μια πιο προοδευτική και βιώσιμη κατεύθυνση. Αυτή η οπτική βασίζεται στην έννοια της ανθρώπινης ζωής, είναι δηλαδή, ανθρωποκεντρική, την κοινωνική δικαιοσύνη και την διατήρηση του περιβάλλοντος, ενώ επιδιώκει να ενοποιήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ασφάλεια, τη συμμετοχή και την ανάκτηση της βιοποικιλότητας μέσα σε μια πιο ενεργή περιφερειακή και διεθνή ενσωμάτωση της χώρας.
Το θεωρητικό πλαίσιο «Κολομβία παγκόσμια δύναμη ζωής» (Colombia potencia mundial de la vida) του Προέδρου Πέτρο, λειτουργεί ως οδηγός για να κατανοηθεί μια ατζέντα που συνενώνει μεταρρυθμίσεις δομικού χαρακτήρα με πολιτικές προστασίας οικοσυστημάτων και ανθρώπινης αξιοπρέπειας, επιδιώκοντας το τρίπτυχο: ανθρώπινη ανάπτυξη, περιβαλλοντική ανθεκτικότητα και πιο στρατηγική διεθνή παρουσία.
Τα ζητήματα για το 2026
Το 2026 αποτελεί κρίσιμο εκλογικό έτος καθώς το πολιτικό τοπίο στην Κολομβία διαμορφώνεται ανάμεσα σε δύο εναλλακτικές: είτε την συνέχεια του έργου της αλλαγής του οποίου ηγούνται αριστερές και κεντροαριστερές δυνάμεις είτε την πιθανότητα μιας σημαντικής στροφής προς τα δεξιά. Οι δημοσκοπήσεις έχουν αναδείξει τον Ιβάν Σεπέντα Κάστρο ως εξέχουσα μορφή της Αριστεράς για το 2026, με υψηλή πρόθεση ψήφου· από την αντίπαλη πλευρά, τα ονόματα που σχετίζονται με τη δεξιά και την κέντρο-δεξιά —όπως ο Αμπελάρντο ντε λα Εσπριέλλα και ο Σέργιο Φαχάρντο— παρουσιάζονται ως επικρατούσες επιλογές σε σενάρια πολιτικής μεταβολής. Σε ένα τέτοιο δύσκολο εκλογικό σκηνικό προστίθεται η αβεβαιότητα εντείνοντας τη συζήτηση για τις προτεραιότητες στον τομέα της ασφάλειας, της οικονομίας, της ειρήνης και της περιφερειακής ανάπτυξης.
Ας δούμε όμως τις πιο βασικές πτυχές αυτής της διακυβέρνησης που υπόσχεται ο πολιτικός συνασπισμός που εκπροσωπεί το Pacto Historico του Ιβάν Σεπέντα:
Πολιτική και θεσμική διάσταση – Αλλαγή ρητορικής και πολιτικές συμμαχίες: Η διακυβέρνηση Πέτρο προώθησε μια στροφή στη ρητορική προς ένα κράτος που είναι πιο ορατό σε στρατηγικούς τομείς (κοινωνική κινητικότητα, υγεία, εκπαίδευση) και μια μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας. Αυτή η πορεία προκάλεσε έντονους προβληματισμούς σχετικά με τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και το μέγεθος του κράτους, καθώς και εντάσεις με συντηρητικούς, επιχειρηματικούς και περιφερειακούς φορείς που φοβούνται φορολογικά κόστη ή ρυθμιστικές αλλαγές.
Εκλογικό περιβάλλον 2026
Το γεγονός ότι η περίοδος αυτή σηματοδοτείται από τη δυνατότητα είτε της συνέχειας είτε της πολιτικής στροφής, αυξάνει τη σημασία των συμμαχιών και των συμπράξεων. Εάν το έργο της αλλαγής συνεχιστεί, αναμένονται συμμαχίες που θα στηρίξουν τις δομικές μεταρρυθμίσεις, μια ατζέντα δικαιωμάτων και μετάβασης προς την οικολογική βιωσιμότητα· ενώ εάν υπάρξει στροφή προς τα δεξιά ή την κέντρο-δεξιά, οι προτεραιότητες θα μπορούσαν να επαναπροσανατολιστούν σε ένα μοντέλο ασφαλείας πιο αυστηρό, μια διαφορετική οικονομική πολιτική με την ατζέντα που επιβάλλει η αγορά με μικρότερη κρατική παρέμβαση.
Ειρήνη και ασφάλεια
Η συνέχεια της εφαρμογής των Συμφωνιών Ειρήνης, η επανένταξη πρώην ανταρτών και οι πολιτικές ασφάλειας ανθρώπων παραμένουν κεντρικοί άξονες. Σε ένα σενάριο του 2026 με αλλαγές συμμαχιών, ο τρόπος προσέγγισης της ασφάλειας των πολιτών, της πρόληψης της βίας και της ενίσχυσης της ικανότητας των θεσμών μπορεί να ποικίλει, αλλά η δέσμευση για μια ασφάλεια που θα σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και προάγει την τοπική ανάπτυξη, διατηρείται ως ορίζοντας.
Ανθρώπινα δικαιώματα και Θεσμοί
Διατηρούνται οι προσπάθειες για διαφάνεια, καταπολέμηση της διαφθοράς και ενίσχυσης των δικαιωμάτων των ευάλωτων κοινοτήτων. Οι θεσμικές προσαρμογές θα εξαρτηθούν από τη σύνθεση της κυβέρνησης μετά το 2026 και από τις συμφωνίες που θα επιτευχθούν σχετικά με τη διακυβέρνηση, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή των πολιτών.
Ενέργεια, Οικονομία, Ανάπτυξη
Διάσταση οικονομική και παραγωγική ανάπτυξη – Ενεργειακή μετάβαση και περιβαλλοντική πολιτική: η πολιτική της «καθαρής ενέργειας» παραμένει κεντρική προτεραιότητα, με διαρκείς επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές, αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητα και μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Ο ρυθμός της μετάβασης εξαρτάται από παράγοντες δημοσιονομικής βιωσιμότητας και από την ικανότητα δημιουργίας θέσεων εργασίας και ανάπτυξης στις κοινότητες που επηρεάζονται από τη μετάβαση.
Γεωργία και περιφερειακή ανάπτυξη: Διατηρείται η δέσμευση για ενσωμάτωση των αγροτικών κοινοτήτων και την ενίσχυση γεωργικών αλυσίδων προστιθέμενης αξίας, με πρόσβαση σε πιστώσεις, τεχνολογία και αγορές για μικρούς παραγωγούς. Αυτές οι πολιτικές στοχεύουν στη μείωση του χάσματος μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών και στη διατήρηση εισοδημάτων σε τομείς με υψηλή πλέον προτεραιότητα.
Καινοτομία και ανταγωνιστικότητα: Προώθηση έρευνας, ψηφιοποίησης και κατάρτισης για μια οικονομία πιο ποικιλόμορφη και ανθεκτική σε εξωγενείς κραδασμούς, προωθώντας τη γεωγραφική διασπορά της καινοτομίας ώστε τα οφέλη να φτάσουν σε διάφορες κοινότητες.
Εμπορικές σχέσεις και διεθνής οικονομία: Μια ενεργητική οικονομική διπλωματία επιδιώκει την είσοδο σε νέες αγορές και τη δημιουργία στρατηγικών συμμαχιών. Η κολομβιανή ενσωμάτωση στην παγκόσμια αλυσίδα αποβλέπει σε πιο ισορροπημένη συνεργασία και στην διαφοροποίηση των εμπορικών εταίρων, διατηρώντας την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων.
Κοινωνική διάσταση και δικαιώματα – Υγεία και εκπαίδευση: Επιδιώκονται επεκτάσεις και βελτιώσεις ποιότητας προγραμμάτων, με έμφαση στην ισότητα για ευάλωτους πληθυσμούς και αγροτικές περιοχές. Η προώθηση της ποιοτικής εκπαίδευσης συνδέεται με τη μείωση των ανισοτήτων και την εκπαίδευση για θέσεις εργασίας του 21ου αιώνα.
Φτώχεια και ανισότητα: Εφαρμόζονται στοχοθετημένα προγράμματα για τη μείωση της φτώχειας και την κοινωνική προστασία, με μελέτες επιπτώσεων για τη ρύθμιση στρατηγικών και τη βελτιστοποίηση της κατανομής πόρων. Στόχος είναι η μείωση της πολλαπλής φτώχειας, η βελτίωση της διατροφικής ασφάλειας και η εξασφάλιση ενός δικτύου κοινωνικής προστασίας που θα συμπεριλαμβάνει αυτούς που μένουν εκτός των κύκλων ανάπτυξης.
Γυναίκες, νέοι και διαφορετικότητα: Οι δημόσιες πολιτικές για την ισότητα των φύλων, ευκαιρίες για νέους και αναγνώριση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας. Αναμένεται ότι αυτοί οι τομείς θα ενισχύσουν τη συνοχή της κοινωνίας, θα μειώσουν την ευαλωτότητα και θα δυναμώσουν τη συμμετοχή πολιτών και το εισόδημα των ιστορικά περιθωριοποιημένων στρωμάτων.
Δικαιώματα και αυτόχθονες κοινότητες: Ενισχύονται οι προσπάθειες υπεράσπισης των δικαιωμάτων των κοινοτήτων αυτοχθόνων, αφρο-Κολομβιανών και άλλων ευάλωτων κοινοτήτων, με διαδικασίες διαβούλευσης και συμμετοχής ενισχυμένων με μηχανισμούς λογοδοσίας.
Διάσταση περιβαλλοντική και ζωή – Προστασία οικοσυστημάτων: Ενίσχυονται στρατηγικές για τη συντήρηση δασών, λεκανών και βιοποικιλότητας, τονίζοντας τη ζωή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ως θεμέλια της ανάπτυξης. Το πλαίσιο διατήρησης συνδέεται με πολιτικές τοπικής ανάπτυξης για να εγγυηθεί εισόδημα και ευημερία χωρίς να θυσιάζεται η αειφορία.
Κλιματική αλλαγή και προσαρμογή: Ενισχύονται τα σχέδια προσαρμογής για πόλεις και ευάλωτες περιοχές, με επενδύσεις υποδομών ανθεκτικότητας και μείωση κινδύνων. Η κλιματική προσαρμογή συνδέεται με τη μείωση των ευαλωτοτήτων σε κοινότητες εκτεθειμένες σε φυσικές καταστροφές και με την προώθηση πιο βιώσιμων πόλεων.
Κυκλική οικονομία και φυσικοί πόροι: Προωθούνται βιώσιμες πρακτικές και υπεύθυνη διαχείριση φυσικών πόρων, με έμφαση στη μείωση των επιπτώσεων σε εξορυκτικούς τομείς και στην αναζήτηση λύσεων που θα δημιουργούν “πράσινη εργασία” και προστιθέμενη αξία.
Αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων και εντάσεων – Οικονομική βιωσιμότητα των κοινωνικών δαπανών: Ένα από τα κεντρικά διλήμματα είναι ο εξισορροπημένος προϋπολογισμός ανάμεσα στην επένδυση σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά προγράμματα και τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Αυτό επιδεινώνεται σε σενάρια με μεγαλύτερη δαπάνη για ενεργειακή μετάβαση, κοινωνική προστασία και δημοσιονομική προσαρμογή έναντι εξωγενών κραδασμών.
Περιφερειακή ανάπτυξη: η διασφάλιση ότι οι εθνικές πολιτικές φτάνουν αποτελεσματικά σε αγροτικές και αστικές κοινότητες αποτελεί διαρκή πρόκληση. Απαιτούνται μηχανισμοί συντονισμού, κατάλληλη χρηματοδότηση και ανάπτυξη των ικανοτήτων των τοπικών κοινωνιών ώστε να αποφεύγονται τα χάσματα και να βελτιώνονται τα αποτελέσματα.
Η ατζέντα μεταρρυθμίσεων αντιμετωπίζει αντιστάσεις από οικονομικούς παράγοντες και πολιτικά συμφέροντα που μπορεί να θιγούν. Η οικοδόμηση ευρείας συναίνεσης και οι διαπραγματεύσεις είναι κρίσιμες για την πρόοδο χωρίς να παραβιάζεται η νομιμότητα και η κοινωνική αποδοχή.
Ασφάλεια και ανθρώπινα δικαιώματα: Διατήρηση ενός ασφαλούς προσανατολισμού που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και ενισχύει την ασφάλεια των πολιτών απαιτεί συνεχή επιτήρηση για τις αστυνομικές πρακτικές αστυνομίας, συστήματα δικαιοσύνης και πρόληψης βίας, ιδιαίτερα σε περιόδους υψηλού πολιτικού ανταγωνισμού και κοινωνικής έντασης.
Περιφερειακό γεωπολιτικό πλαίσιο -Κλιμάκωση και περιφερειακές εντάσεις: Στο παγκόσμιο επίπεδο, παραμένουν ανησυχίες σχετικά με τη σταθερότητα της περιοχής και πιθανές πιέσεις ή παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ασφάλεια και την οικονομία της Κολομβίας. Η πιθανότητα εξωτερικών εντάσεων η οποία δεν μπορεί να αποκλεισθεί, απαιτεί δυνατότητες διπλωματικής ανάσχεσης, πολυμερούς συντονισμού και θεσμικής ανθεκτικότητας για την αντιμετώπιση εξωγενών κραδασμών.
Βενεζουέλα και η περιοχή της Λατινικής Αμερικής: Οι συνθήκες στα σύνορα με τη Βενεζουέλα και η περιφερειακή συνεργασία απαιτούν προσοχή στην ασφάλεια, τη μετανάστευση και την περιφερειακή ανάπτυξη στα χερσαία σύνορα για την μετρίαση ανθρωπιστικών και οικονομικών κινδύνων και για τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας. Η σχέση με τη Βενεζουέλα, είτε ως συνεργατική είτε σε στιγμές έντασης, θέτει περιορισμούς στις πολιτικές διαχείρισης των συνόρων, του εμπορίου και της μετανάστευσης.
Συμπερασματικά
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια η Κολομβία έχει παρουσιάσει μια στρατηγική στροφή που τοποθετεί την έννοια της ανθρώπινης ζωής στο επίκεντρο της ανάπτυξης, ενσωματώνοντας την κοινωνική δικαιοσύνη, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, και μια πιο ενεργή διεθνή παρουσία της χώρας. Αυτό το πλαίσιο έχει επιτρέψει προόδους σε ευαίσθητους τομείς και έχει εδραιώσει μια ανάπτυξη που εστιάζει στην αξιοπρέπεια, την κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανθεκτικότητα έναντι των παγκόσμιων απειλών, θέτοντας τα θεμέλια για ένα αποφασιστικό βήμα προς το 2026.
Η τροχιά αυτή υποδηλώνει ότι ο ρόλος της ανθρώπινης ζωής ως ενοποιητικού στοιχείου αυτών των πολιτικών μπορεί να εδραιώσει μια περιφερειακή πραγματικότητα πιο σταθερή, με ενισχυμένους συμμαχικούς μηχανισμούς και διαδικασίες διαβούλευσης και συμμετοχής που νομιμοποιούν τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που απαιτούνται για ένα δικαιότερο, πιο ανταγωνιστικό και βιώσιμο κράτος.
Το βασικό διακύβευμα λοιπόν είναι η συνέχιση αυτού του Προγράμματος.
