Λίγους μήνες πριν από την προγραμματισμένη είσοδό της στην Ευρωζώνη, η Βουλγαρία βυθίζεται σε μια από τις σοβαρότερες πολιτικές κρίσεις της μετακομμουνιστικής περιόδου, με μαζικές διαδηλώσεις, παραίτηση της κυβέρνησης και έντονη αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας.
Παραίτηση της κυβέρνησης εν μέσω ξεσηκωμού
Η παραίτηση της κυβέρνησης του Ρόζεν Ζελιάζκοφ αποτέλεσε την κορύφωση μιας παρατεταμένης κοινωνικής και πολιτικής έντασης. Αν και η επίσημη αφορμή υπήρξαν οι δυναμικές διαδηλώσεις κατά της κυβερνητικής διαφθοράς, τα βαθύτερα αίτια συνδέονται με τη γενικευμένη απογοήτευση της βουλγαρικής κοινωνίας από τα αποτελέσματα της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πολλοί πολίτες θεωρούν ότι η ένταξη συνοδεύτηκε όχι από εμβάθυνση του κράτους δικαίου, αλλά από ενίσχυση της συστημικής διαφθοράς και αναπαραγωγή πελατειακών δικτύων.
Περισσότεροι από 100.000 διαδηλωτές κατέκλυσαν τους δρόμους της Σόφιας και άλλων μεγάλων πόλεων, σε ένα πολιτικό σκηνικό που χαρακτηρίζεται από χρόνια αστάθεια. Επτά εκλογικές αναμετρήσεις μέσα σε μόλις τέσσερα χρόνια αποτυπώνουν το βάθος του αδιεξόδου, ενώ πολλοί αναλυτές κάνουν λόγο για τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις στη χώρα μετά το 1989.
Ο προϋπολογισμός και το ευρώ στο επίκεντρο
Καθοριστικό ρόλο στην έκρηξη της λαϊκής δυσαρέσκειας διαδραμάτισε η πρόταση προϋπολογισμού, η οποία προέβλεπε αυξήσεις φόρων και επρόκειτο να είναι η πρώτη που θα καταρτιζόταν σε ευρώ. Αν και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να αποσύρει το σχέδιο, η κοινωνική οργή δεν εκτονώθηκε. Στον πυρήνα των κινητοποιήσεων βρέθηκε και ο ισχυρός μιντιάρχης Ντέλιαν Πεέφσκι, κεντρικός υποστηρικτής της φιλοευρωπαϊκής κυβέρνησης, τον οποίο οι διαδηλωτές θεωρούν σύμβολο της διαπλοκής πολιτικής και οικονομικής εξουσίας.
Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ρούμεν Ράντεφ, ζήτησε την παραίτηση της κυβέρνησης, ανοίγοντας τον δρόμο για νέα διερευνητική εντολή προς τον Μπόικο Μπορίσοφ του κόμματος GERB, στο οποίο ανήκει και ο Ζελιάζκοφ. Σε περίπτωση αποτυχίας σχηματισμού κυβέρνησης, η χώρα θα οδηγηθεί σε νέες εκλογές την άνοιξη, τις όγδοες συνεχόμενες, στέλνοντας ιδιαίτερα αρνητικό μήνυμα ενόψει της ένταξης στην Ευρωζώνη.
Ένα πολυσυλλεκτικό κίνημα με κοινό αίτημα τη λογοδοσία
Οι διαδηλώσεις χαρακτηρίζονται από έντονη πολυσυλλεκτικότητα. Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται πολίτες που φοβούνται ότι η υιοθέτηση του ευρώ θα οδηγήσει σε εκρηκτική άνοδο του πληθωρισμού και σε περαιτέρω υποβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου. Παράλληλα, συμμετέχουν ομάδες με έντονο γεωπολιτικό προσανατολισμό προς τη Ρωσία, οι οποίες αντιδρούν στη φιλοδυτική στροφή της χώρας.
Την ίδια στιγμή, στους δρόμους κατεβαίνουν και υποστηρικτές του ευρωπαϊκού προσανατολισμού, οι οποίοι διαμαρτύρονται κυρίως για τη συστημική διαφθορά και την απουσία πραγματικών θεσμικών μεταρρυθμίσεων. Κοινός παρονομαστής όλων αποτελεί το αίτημα για ευθύνη, διαφάνεια και λογοδοσία. Ιδιαίτερα αισθητή είναι και η παρουσία των φοιτητών της γενιάς «Ζ», ενός δυναμικού που κινητοποιείται ταυτόχρονα και σε άλλες χώρες των Βαλκανίων.
Ο ρόλος Ράντεφ και τα όρια της προεδρικής παρέμβασης
Ο πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ εκφράζει μια σαφώς πιο ευρωσκεπτικιστική φωνή στο πολιτικό σύστημα, έχοντας αντιταχθεί στη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία και εκφράζοντας επιφυλάξεις για τις επιπτώσεις του ευρώ στη βουλγαρική οικονομία. Με αυτόν τον τρόπο δίνει φωνή σε πολιτικές απόψεις που, σύμφωνα με πολλούς, υποεκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο.
Ωστόσο, το βουλγαρικό Σύνταγμα περιορίζει σημαντικά τις δυνατότητες άμεσης παρέμβασής του. Εφόσον δεν σχηματιστεί νέα κυβέρνηση, ο Ράντεφ θα αναλάβει να συγκροτήσει υπηρεσιακή κυβέρνηση μέχρι τις εκλογές. Η δημόσια τοποθέτησή του, πάντως, ήταν σαφής: «Ανάμεσα στη φωνή του λαού και στον φόβο της μαφίας, ακούστε τις πλατείες».
Φόβοι για ανατιμήσεις και δημοκρατικό έλλειμμα
Ο προβληματισμός για την ένταξη στο ευρώ διαπερνά μεγάλο μέρος της κοινωνίας, με κυρίαρχο τον φόβο δραματικών ανατιμήσεων που θα πλήξουν περαιτέρω το ήδη χαμηλό βιοτικό επίπεδο. Πολλοί ζητούν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για ένα ζήτημα που θεωρείται ζωτικής σημασίας, αίτημα που απορρίπτεται από το πολιτικό σύστημα ως εκπρόθεσμο, δεδομένου ότι η αλλαγή νομίσματος έχει προγραμματιστεί για την 1η Ιανουαρίου.
Η επίκληση της ελληνικής εμπειρίας της προηγούμενης δεκαετίας λειτουργεί ως αρνητικό παράδειγμα για σημαντικό τμήμα της κοινής γνώμης, ενισχύοντας τους φόβους απώλειας οικονομικής κυριαρχίας και περιορισμού των πολιτικών επιλογών.
Διαφθορά, κοινωνική ανισότητα και πολιτική ρευστότητα
Η ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ δεν συνοδεύτηκε από ουσιαστική ενίσχυση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, ενώ οι δυνάμεις ασφαλείας φαίνεται να αποτελούν προτεραιότητα του πολιτικού συστήματος. Η κατανομή σημαντικών κονδυλίων προς την αστυνομία και οι καταγγελίες ότι ο προϋπολογισμός συγκαλύπτει τη διαφθορά αποτέλεσαν βασικά αιτήματα των διαδηλωτών.
Παράλληλα, η χώρα παραμένει, μαζί με την Ελλάδα, στις χαμηλότερες θέσεις της ΕΕ ως προς το κατά κεφαλήν εισόδημα. Η ένταξη στη ζώνη Σένγκεν διευκόλυνε την οικονομική μετανάστευση, αλλά επιτάχυνε τον δημογραφικό μαρασμό. Σε αυτό το πλαίσιο, η Βουλγαρία εισέρχεται σε μια περίοδο συνολικής πολιτικής ρευστότητας, με ανοιχτό το ερώτημα ποιες δυνάμεις θα καταφέρουν τελικά να κεφαλαιοποιήσουν τη διάχυτη κοινωνική δυσαρέσκεια.
Διαβάστε επίσης:
Politico: Το δάνειο 90 δισ. ευρώ για την Ουκρανία και το παρασκήνιο των 16 ωρών
Σήμερα η ετήσια συνέντευξη Πούτιν – Τι θα πει ο Ρώσος πρόεδρος
Ουκρανία: Το «ευχαριστώ» του Ζελένσκι στους ηγέτες της ΕΕ για την χρηματοοικονομική στήριξη
