Με μία κίνηση που κλιμακώνει περαιτέρω την ήδη τεταμένη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, διέταξε επιθέσεις κατά ιρανικών πυρηνικών υποδομών, προκαλώντας ανησυχία για την αντίδραση της Τεχεράνης και τις πιθανές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή.
Από την Κωνσταντινούπολη, την Κυριακή, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, σχολίασε πως η Τεχεράνη έχει στη διάθεσή της «ποικιλία επιλογών» για να απαντήσει στις ενέργειες των ΗΠΑ.
Ενδεχόμενο στοχοποίησης αμερικανικών δυνάμεων
Σύμφωνα με το CNN, η άμεση εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στη σύγκρουση θα μπορούσε να οδηγήσει το Ιρανικό Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) να κινητοποιήσει συμμαχικές οργανώσεις στο Ιράκ, τη Συρία και την Υεμένη. Αν και η Χεζμπολάχ στον Λίβανο υπήρξε ιστορικά στενός σύμμαχος της Τεχεράνης, η ισχύς της έχει περιοριστεί σημαντικά λόγω των ισραηλινών επιθέσεων.
Σύμφωνα με στοιχεία από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (CFR), οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν στρατιωτική παρουσία σε 19 σημεία στη Μέση Ανατολή, με τις 8 να αποτελούν μόνιμες εγκαταστάσεις. Έως τις 13 Ιουνίου, περίπου 40.000 Αμερικανοί στρατιώτες βρίσκονταν στην περιοχή, εκ των οποίων οι 2.500 στο Ιράκ.
Η πιθανότητα ιρανικής επίθεσης σε αυτές τις δυνάμεις είναι υπαρκτή, καθώς το 2020 η Τεχεράνη είχε ήδη εξαπολύσει επίθεση με πυραύλους κατά αμερικανικής βάσης, προκαλώντας τραυματισμούς σε πάνω από 100 στρατιώτες.
Όπως αναφέρει ο αναλυτής Barak Ravid, οι Ιρανοί έχουν επανειλημμένως προειδοποιήσει ότι αν οι ΗΠΑ προχωρήσουν σε χτύπημα εναντίον πυρηνικών εγκαταστάσεων, θα υπάρξει απάντηση κατά αμερικανικών συμφερόντων στη Μέση Ανατολή.
Επιστροφή των Χούθι και ερωτήματα για την εκεχειρία
Οι Χούθι στην Υεμένη φέρονται να επανεξετάζουν την τακτική τους, απειλώντας πλέον ανοιχτά με επιθέσεις σε πλοία των ΗΠΑ στην Ερυθρά Θάλασσα. Στελέχη της οργάνωσης δήλωσαν πως «ο Τραμπ πρέπει να φέρει τις ευθύνες» για τις εξελίξεις, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με την τύχη της άτυπης συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός που είχε επιτευχθεί μεταξύ Ουάσιγκτον και Χούθι τον Μάιο.
Αναλυτές επισημαίνουν πως, καθώς το Ιράν γνωρίζει ότι στρατιωτικά δεν μπορεί να νικήσει τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, ίσως επιλέξει μια τακτική φθοράς, με στόχο να εξουθενώσει σταδιακά την αποφασιστικότητα των αντιπάλων του.
Επιπτώσεις στην παγκόσμια αγορά ενέργειας
Ένας ακόμα κρίσιμος παράγοντας είναι η δυνατότητα του Ιράν να κλονίσει τη ροή πετρελαίου μέσω των Στενών του Ορμούζ — μιας θαλάσσιας διόδου στρατηγικής σημασίας για το παγκόσμιο εμπόριο ενέργειας.
Μέχρι στιγμής δεν έχει παρατηρηθεί διακοπή στις εξαγωγές πετρελαίου, ωστόσο οποιοδήποτε κλείσιμο των Στενών θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρή αναστάτωση στις διεθνείς αγορές.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Υπηρεσία Ενεργειακής Πληροφόρησης, περίπου 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου μεταφέρονται καθημερινά από την περιοχή αυτή, καθιστώντας την ιδιαίτερα ευαίσθητη σε κάθε μορφή αστάθειας.
Ο Χοσεΐν Σαριατμαντάρι, αρθρογράφος και στενός συνεργάτης του ανώτατου ηγέτη Χαμενεΐ, κάλεσε ανοιχτά για πυραυλικές επιθέσεις και αποκλεισμό των Στενών του Ορμούζ, ενώ ο πολιτικός αναλυτής Μοχαμάντ Αλί Σαμπανί επισήμανε ότι το Ιράν διαθέτει τη γεωστρατηγική δυνατότητα να προκαλέσει σοκ στις αγορές, με στόχο την άνοδο των τιμών του πετρελαίου και την άσκηση πίεσης στη διεθνή οικονομική στρατηγική του προέδρου Τραμπ.
Επιτάχυνση του πυρηνικού προγράμματος
Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν πως το Ιράν ίσως επιδιώξει πλέον την απόκτηση πυρηνικού όπλου, ακόμα και σε περίπτωση αλλαγής καθεστώτος.
Ο Τρίτα Πάρσι, του Quincy Institute, δήλωσε ότι ο Τραμπ «ουσιαστικά εγγυήθηκε πως το Ιράν θα γίνει πυρηνική δύναμη την επόμενη πενταετία ή δεκαετία», ειδικά αν υπάρξει αλλαγή εξουσίας προς πιο επιθετικά στρατιωτικά στοιχεία.
Οι Ιρανοί ενδέχεται να αποχωρήσουν από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT), την οποία έχουν υπογράψει με τη δέσμευση να μη δημιουργήσουν πυρηνικά όπλα.
Ο Αλί Βάεζ, επικεφαλής του Iran Project στη Διεθνή Ομάδα Κρίσης, δήλωσε ότι η αποχώρηση από την NPT είναι πολύ πιθανή.
Περιορισμένη αντίδραση με στόχο το Ισραήλ
Η πρώτη απάντηση του Ιράν ήταν να πλήξει το Ισραήλ και όχι αμερικανικές βάσεις. Ιρανικοί πύραυλοι έπληξαν κτίρια στο Τελ Αβίβ, με 86 τραυματίες να νοσηλεύονται σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας του Ισραήλ.
Οι αναλυτές θεωρούν ότι η Τεχεράνη ενδέχεται να περιοριστεί σε επιχειρήσεις κατά του Ισραήλ, ελπίζοντας ότι ο Τραμπ δεν θα επιδιώξει περαιτέρω εμπλοκή. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και το 2020 μετά την εκτέλεση του Κασέμ Σολεϊμανί, όπου το Ιράν απάντησε με πυραύλους, προκαλώντας τραυματισμούς αλλά χωρίς απώλειες.
Κυβερνοεπιθέσεις και τρομοκρατία ως εναλλακτική
Σύμφωνα με αναλυτές, η Τεχεράνη μπορεί να καταφύγει σε ασύμμετρες ενέργειες, όπως κυβερνοεπιθέσεις ή τρομοκρατικές επιθέσεις, καθώς οι στρατιωτικές της δυνατότητες έχουν πληγεί.
Ο αναλυτής Ντέιβιντ Σάνγκερ σημείωσε ότι το IRGC πιθανόν αναζητά εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης, όπως επιθέσεις που δεν μπορούν να αποτραπούν εύκολα από τις παραδοσιακές αμυντικές τακτικές των ΗΠΑ.
Ο απόστρατος υποστράτηγος Τζέιμς «Spider» Μαρξ τόνισε ότι, παρά τις απώλειες, το IRGC διατηρεί ισχυρές δυνατότητες και παγκόσμια παρουσία.
Κατάρρευση των διαπραγματεύσεων
Το Ιράν έχει ήδη απορρίψει την επιστροφή στις διαπραγματεύσεις, ενώ δέχεται επιθέσεις από το Ισραήλ. Ο Αραγτσί δήλωσε ότι οι ΗΠΑ «ξεπέρασαν την κόκκινη γραμμή» και ότι «θα απαντήσουμε με βάση το δικαίωμά μας στην αυτοάμυνα».
Ο Πάρσι σημείωσε ότι οι Ιρανοί «έχουν εγκλωβιστεί», καθώς η συνέχιση του πολέμου από πλευράς Ισραήλ δίνει στο Τελ Αβίβ ουσιαστικά βέτο στις συνομιλίες ΗΠΑ-Ιράν.
Παρά την πρόσφατη συνάντηση Ιρανών και Ευρωπαίων αξιωματούχων στη Γενεύη, ο Αραγτσί κατηγόρησε ΗΠΑ και Ισραήλ για υπονόμευση των διαπραγματεύσεων.
Ο Αλί Βάεζ δήλωσε ότι το Ιράν ήταν απρόθυμο να διαπραγματευτεί «με το όπλο στον κρόταφο», και πλέον το όπλο έχει εκπυρσοκροτήσει.
Καθώς οι εξελίξεις είναι ραγδαίες, το ενδεχόμενο επανέναρξης συνομιλιών φαίνεται πλέον απίθανο.