Με διάρκεια μόλις λίγων ωρών και ουσιαστικό «προοίμιο» τις διμερείς συναντήσεις και τις παράλληλες εκδηλώσεις από τη Δευτέρα, η φετινή Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη ολοκληρώθηκε σε συμπυκνωμένο αλλά όχι αδιάφορο πολιτικό χρόνο. Παρά τη σύντομη ατζέντα, η παρουσία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό έδαφος από την έναρξη της δεύτερης θητείας του, προσέδωσε στο γεγονός αυξημένο ειδικό βάρος.
Η βασική απόφαση, η δέσμευση για αύξηση των αμυντικών δαπανών των κρατών-μελών στο 5% του ΑΕΠ έως το 2035, είχε ήδη ουσιαστικά «κλειδώσει», με τη μόνη εξαίρεση της Ισπανίας που εξασφάλισε ειδικό καθεστώς. Το υπόλοιπο της Συνόδου κινήθηκε περισσότερο στο επίπεδο των δηλώσεων, των συμβολισμών και των προσωπικών επαφών μεταξύ των ηγετών.
Ο ρόλος Τραμπ και οι διευκρινίσεις για το Άρθρο 5
Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν το πρόσωπο της ημέρας. Έφτασε στην Ολλανδία χθες το βράδυ, φιλοξενήθηκε από τον βασιλιά της Ολλανδίας ως ο μόνος ηγέτης με διαμονή στο βασιλικό παλάτι και έγινε αντικείμενο διπλωματικής κινητικότητας με αλλεπάλληλες αιτήσεις για τετ-α-τετ. Πραγματοποίησε ήδη συνάντηση με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ αναμενόταν συνάντησή του και με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος δεν συμμετείχε στο επίσημο σκέλος της Συνόδου αλλά παρέμεινε στη Χάγη.
Στις δηλώσεις του, ο Τραμπ εμφανίστηκε προσεκτικά αινιγματικός σε ό,τι αφορά τη δέσμευση των ΗΠΑ στο Άρθρο 5 του Καταστατικού Χάρτη του ΝΑΤΟ (αμοιβαία άμυνα):
«Εξαρτάται από τον ορισμό. Υπάρχουν αρκετοί ορισμοί του άρθρου 5», σημείωσε, προσθέτοντας ότι «είμαι δεσμευμένος να είμαι φίλος τους, να σώζω ζωές και να διασφαλίζω την ασφάλεια».
Η απάντηση, που άφησε περιθώριο ερμηνείας, προκάλεσε συζητήσεις στα ευρωπαϊκά επιτελεία, δεδομένης της σημασίας του άρθρου για την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Συμμαχίας. Ο Τραμπ υποσχέθηκε να δώσει «πλήρη ορισμό» κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνόδου.
Η Τουρκία και η ατζέντα των διμερών
Στο περιθώριο της Συνόδου, πραγματοποιήθηκε η πρώτη κατ’ ιδίαν συνάντηση του Τραμπ με τον Ερντογάν από την έναρξη της δεύτερης προεδρικής θητείας του Αμερικανού προέδρου. Σύμφωνα με την τουρκική πλευρά, η συζήτηση περιλάμβανε:
-
Ενεργειακές και επενδυτικές σχέσεις,
-
Στόχο διμερούς εμπορικού όγκου 100 δισ. δολαρίων,
-
Την κατάσταση στη Γάζα, το Ιράν, την Ουκρανία και τη συλλογική ισχύ του ΝΑΤΟ.
Ο Ερντογάν εξήρε τη μεσολάβηση Τραμπ στην εκεχειρία Ισραήλ–Ιράν, ενώ και οι δύο συμφώνησαν στην ανάγκη ενίσχυσης της αποτρεπτικής ισχύος της Συμμαχίας.
Η Ελλάδα στη Σύνοδο: Αμυντικές δαπάνες και σταθερότητα
Από ελληνικής πλευράς, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προσέρχεται σε μια Σύνοδο όπου το βασικό θέμα —η αύξηση των αμυντικών δαπανών— τον βρίσκει ήδη σε θετική θέση. Η Ελλάδα καταγράφεται σταθερά ανάμεσα στις χώρες που:
-
Τηρούν ήδη το όριο του 2% του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες,
-
Το υπερβαίνουν, φτάνοντας το 3%,
-
Διατηρούν 12ετές εξοπλιστικό πλάνο 25 δισ. ευρώ.
Ο Πρωθυπουργός αναμένεται να υπογραμμίσει τη συνεπή συμμετοχή της Ελλάδας στο κοινό αμυντικό πλαίσιο του ΝΑΤΟ ακόμη και την περίοδο της οικονομικής κρίσης, καθώς και την ενεργή εμπλοκή της χώρας σε αποστολές της Συμμαχίας. Παράλληλα, στην ομιλία του θα αναφερθεί και στις περιφερειακές εξελίξεις, με έμφαση στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο.
Στο περιθώριο της Συνόδου, ο κ. Μητσοτάκης αναμένεται να συναντηθεί με τον πρωθυπουργό του Καναδά Μάρκ Κάρνεϊ, ενώ δεν προβλέπεται επίσημη διμερής συνάντηση με τον Τούρκο πρόεδρο. Ωστόσο, παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο ανεπίσημων επαφών.
Προκλήσεις και επανατοποθετήσεις εντός του ΝΑΤΟ
Η φετινή Σύνοδος καταγράφεται ως μια σημαντική φάση επανακαθορισμού του ρόλου του ΝΑΤΟ, με επίκεντρο:
-
Την ποσοτική αύξηση των αμυντικών υποχρεώσεων,
-
Την επανεμφάνιση των ΗΠΑ με πολιτική βούληση αλλά και απαιτήσεις,
-
Την αντίδραση της Ευρώπης, που φαίνεται να αποδέχεται, έστω και με διαφορετικούς ρυθμούς, τη νέα αρχιτεκτονική.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα —όπως και άλλες χώρες της νοτιοανατολικής πτέρυγας— προσπαθεί να εδραιώσει τον ρόλο της ως σταθερού παρόχου ασφάλειας και ενεργού συμμάχου, ενόψει και των γεωπολιτικών προκλήσεων που παραμένουν ενεργές στην ευρύτερη περιοχή.
