Νέος γύρος έντασης στις τριμερείς σχέσεις Αθήνας – Τρίπολης – Άγκυρας προκλήθηκε μετά την ανακοίνωση υπογραφής μνημονίου συνεργασίας ανάμεσα στην Τουρκική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίων (TPAO) και την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC), με αντικείμενο τη διεξαγωγή γεωλογικών και γεωφυσικών ερευνών σε τέσσερις θαλάσσιες περιοχές νότια της Κρήτης.
Η συμφωνία ενεργοποιείται λίγες ημέρες μετά από επαφές των δύο πλευρών στην Κωνσταντινούπολη, όπως αναφέρουν τουρκικές πηγές, και φέρει άμεση πολιτική και νομική αναφορά στο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, το οποίο δεν αναγνωρίζεται από την Ελλάδα και την Ε.Ε..
Εντάσεις στον απόηχο της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν
Η ανακοίνωση ήρθε σε χρονική εγγύτητα με τη σύντομη κατ’ ιδίαν συνάντηση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ. Αν και, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε ήρεμο κλίμα, η συμφωνία Λιβύης – Τουρκίας εκλαμβάνεται στην Αθήνα ως αιφνιδιαστική και μονομερής κίνηση.
Η Αθήνα εκφράζει την αντίθεσή της στις έρευνες που προβλέπει το μνημόνιο συνεργασίας, τις οποίες θεωρεί παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε περιοχές εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Διπλωματικές αντιδράσεις και ενεργοποίηση ευρωπαϊκών διαύλων
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, χαρακτήρισε για μία ακόμη φορά «παράνομο και ανυπόστατο» το τουρκολιβυκό μνημόνιο, προσθέτοντας πως θα ζητήσει την επανεγγραφή του ζητήματος στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. όπως είχε συμβεί το 2019.
Σύμφωνα με ελληνικές διπλωματικές πηγές, το Υπουργείο Εξωτερικών παρακολουθεί τις εξελίξεις και προχωρά σε επίσημες διαμαρτυρίες, ενώ ο Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης προγραμματίζει επίσκεψη στη Λιβύη το προσεχές διάστημα, στο πλαίσιο των επαφών με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.
Παράλληλα, ελληνικές πηγές από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας επαναλαμβάνουν πως η Ελλάδα ασκεί στην πράξη τα κυριαρχικά της δικαιώματα με βάση το διεθνές δίκαιο, και σημειώνουν ότι οι διεθνείς προσκλήσεις για υδρογονάνθρακες στην περιοχή είναι απολύτως σύννομες.
Η στάση της Λιβύης και το μήνυμα των δύο κυβερνήσεων
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι και τα δύο πολιτικά κέντρα της Λιβύης, δηλαδή η κυβέρνηση της Τρίπολης και η ανατολική διοίκηση, εξέφρασαν ενιαία αντίθεση στην ελληνική πρωτοβουλία για διεθνή διαγωνισμό παραχώρησης θαλάσσιων οικοπέδων. Σε κοινό τους μήνυμα υποστηρίζουν ότι οι περιοχές τελούν υπό εκκρεμή διαφορά με το λιβυκό κράτος, υιοθετώντας ρητορική που προσομοιάζει με τις πάγιες τουρκικές θέσεις.
Το τουρκικό αφήγημα περί “Γαλάζιας Πατρίδας” επανέρχεται στο προσκήνιο, με μερίδα των τουρκικών ΜΜΕ να παρουσιάζει τη συμφωνία ως στρατηγικό πλήγμα κατά της ελληνικής ενεργειακής πολιτικής, ενώ γίνεται λόγος ακόμη και για “νέο κεφάλαιο στρατηγικής συνεργασίας Λιβύης – Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο”.
Στο τραπέζι το μεταναστευτικό – Ναυτική επιτήρηση εξήγγειλε η Αθήνα
Σε μία δεύτερη παράλληλη διάσταση, η ελληνική πλευρά εκφράζει έντονη ανησυχία για την αύξηση των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη προς την Κρήτη. Ο Πρωθυπουργός ανέφερε πως ήδη επικοινώνησε με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και ότι το ζήτημα τέθηκε στην καθιερωμένη επιστολή της προς τους ηγέτες ενόψει της Συνόδου Κορυφής.
Ο ίδιος προανήγγειλε ενίσχυση της παρουσίας του Πολεμικού Ναυτικού νοτίως της Κρήτης, αλλά και διεθνή συνεργασία με τις λιβυκές αρχές ώστε να εμποδιστούν αναχωρήσεις πλοιαρίων από τα παράλια της Λιβύης.
Σε αναμονή για το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας
Ερωτηθείς για την επόμενη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο πλαίσιο του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, ο Πρωθυπουργός δήλωσε πως δεν έχει ακόμη οριστεί ημερομηνία, αλλά οι διπλωματικοί δίαυλοι παραμένουν ανοιχτοί. «Η Ελλάδα δεν ετεροπροσδιορίζεται, δεν σχολιάζω άλλες διμερείς συναντήσεις, αλλά επιμένω στην ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου», είπε χαρακτηριστικά.
Η συνέχεια του ζητήματος θα κριθεί τόσο από τη στάση της Ε.Ε. όσο και από τις επόμενες κινήσεις στο πεδίο. Προς το παρόν, το κλίμα επιβαρύνεται σε μία ήδη ταραγμένη γεωπολιτική συγκυρία, με τα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου να επιστρέφουν στο επίκεντρο της διαμάχης.
