Εν μέσω πυρών και αντεγκλήσεων για τις πολιτικές της η Κομισιόν έκανε το πρώτο αλλά πολύ σημαντικό βήμα σε μία διετή διαδικασία, η οποία θα καταλήξει στον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2028-2035, ανακοινώνοντας την πρότασή της.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν , παρά τις δριμύτατες κριτικές που δέχεται επέμεινε ότι το σχέδιο ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ θα καταστήσει το ταμείο της ΕΕ «μεγαλύτερο», «εξυπνότερο» και «οξύτερο»και ότι ο προϋπολογισμός είναι «ο πιο φιλόδοξος που έχει προταθεί ποτέ».
Το POLITICO συνέταξε έναν εύχρηστο οδηγό για τα επίμαχα σημεία του νέου προϋπολογισμού και τις συνέπειες που θα έχει αυτός στην καθημερινότητά των Ευρωπαίων πολιτών.
Σύμφωνα με αυτόν:
Οι ηττημένοι
- Αγρότες: Στον τελευταίο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) ανήλθε σε 386,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτή τη φορά, 300 δισεκατομμύρια ευρώ προορίζονται για τη γεωργία. Για να προστεθεί η προσβολή στον τραυματισμό, ενώ η ΚΓΠ αποτελούσε ένα αυτόνομο τμήμα του προϋπολογισμού, τώρα έχει συγχωνευθεί με τη χρηματοδότηση άλλων πολιτικών σε ένα ταμείο για τα «εθνικά και περιφερειακά σχέδια εταιρικής σχέσης». Σύμφωνα με αυτά τα σχέδια, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να δαπανήσουν τουλάχιστον 300 δισεκατομμύρια ευρώ για τη γεωργία και θα μπορούσαν να δαπανήσουν περισσότερα, εφόσον το επιλέξουν. Ωστόσο, οι ομάδες αγροτών που διαμαρτύρονται έξω από το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή δεν αισιοδοξούν.
- Καπνικά είδη :Ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του προϋπολογισμού θα προέλθει από τις συνεισφορές των χωρών της ΕΕ, η Επιτροπή πρότεινε επίσης τρεις νέους φόρους που στοχεύουν τα ηλεκτρικά απόβλητα, τις μεγάλες εταιρείες και τα προϊόντα καπνού, όπως τα τσιγάρα και τα πούρα. Τα προϊόντα αυτά φορολογούνται επί του παρόντος από τις επιμέρους χώρες, οι οποίες κρατούν τα έσοδα για τον εαυτό τους. Ο στόχος είναι να προκύψουν από 25 έως 30 δισ. ευρώ ετησίως, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του κοινού χρέους της ΕΕ που χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση της μεταπολιτευτικής ανάκαμψης. Οι τιμές των τσιγάρων πρόκειται ήδη να αυξηθούν σε ολόκληρη την ΕΕ στο πλαίσιο της πολυαναμενόμενης επικαιροποίησης της οδηγίας για τη φορολόγηση του καπνού, με πρόχειρες εκτιμήσεις να λένε ότι η τιμή ενός πακέτου θα αυξηθεί κατά €1-€2. Για πρώτη φορά, τα εναλλακτικά προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και ο θερμαινόμενος καπνός, θα υπόκεινται σε ελάχιστο συντελεστή, αν και χαμηλότερο από ό,τι τα παραδοσιακά τσιγάρα.
- Φύση: Η βιοποικιλότητα πρόκειται να χάσει το ειδικό κομμάτι του προϋπολογισμού της ΕΕ, και αντ’ αυτού να απορροφηθεί σε έναν ευρύτερο στόχο «κλίμα και περιβάλλον» που θα ανέρχεται στο 35% του προϋπολογισμού, φθάνοντας περίπου τα 700 δισ. ευρώ. Προηγουμένως – πέραν του στόχου του 30% των δαπανών για το κλίμα – το 7,5% των ετήσιων δαπανών θα διατίθετο για τους στόχους της βιοποικιλότητας το 2024, με αύξηση στο 10% το 2026 και το 2027. Ο νέος στόχος «κλίμα και περιβάλλον» θα εξυπηρετεί και τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, από το κλίμα και τη βιοποικιλότητα έως την κυκλική οικονομία και την πρόληψη της ρύπανσης. Το πρόγραμμα LIFE – ειδική χρηματοδότηση για το περιβάλλον και τη δράση για το κλίμα – έχει επίσης απορροφηθεί από τα «Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια», καθώς και από το «Ταμείο Ανταγωνιστικότητας» ύψους 410 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο ομαδοποιεί διάφορα υφιστάμενα προγράμματα χρηματοδότησης. Ορισμένες ΜΚΟ προειδοποιούν ότι οι αλλαγές θα μπορούσαν να σημαίνουν ότι η χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας χάνει. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΕ αντιμετωπίζει ήδη ένα εκτιμώμενο ετήσιο χρηματοδοτικό κενό ύψους 37 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη βιοποικιλότητα.
Οι νικητές
- Οι ανατολικές χώρες σημείωσαν μια σημαντική νίκη την Τετάρτη, όταν η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι ανατολικές περιοχές, και ιδίως εκείνες που συνορεύουν με την Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, θα λάβουν περισσότερα κονδύλια από τις άλλες για την κάλυψη τόσο των αναγκών τους σε θέματα ασφάλειας όσο και των οικονομικών τους αναγκών. Κέρδισαν επίσης μια άλλη μάχη: Αν και η ΕΕ αναζητούσε απεγνωσμένα νέα χρήματα για τα ταμεία της, δεν συμπεριέλαβε τα έσοδα από την ήδη προγραμματισμένη επέκταση του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές στο προτεινόμενο καλάθι των νέων πηγών εσόδων. Τέλος, η ΕΕ πρότεινε να στηρίξει την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και την πορεία της προς την ένταξη στην ΕΕ με επιπλέον 100 δισ. ευρώ.
- Ενέργεια: Σύμφωνα με την πρόταση, η ΕΕ θα αυξήσει δραματικά τη στήριξη για τον εκσυγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας του μπλοκ, ώστε να μειωθούν οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες αναδείχθηκαν σε έκθεση του πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι ως η αχίλλειος πτέρνα της Ευρώπης στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη», ένα ταμείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναβάθμιση των υποδομών και τις επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, θα δει τον προϋπολογισμό της για την ενέργεια να αυξάνεται σε 30 δισ. ευρώ από μόλις 6 δισ. ευρώ. Επιπλέον, τα δίκτυα θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν ένα μαζικά διευρυμένο ταμείο ανταγωνιστικότητας ύψους 410 δισ. ευρώ, σε μια προσπάθεια να μειωθεί η σπατάλη και να μειωθούν οι λογαριασμοί για τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά. Ο Ντράγκι προειδοποίησε ότι «οι επενδύσεις σε υποδομές είναι αργές και μη βέλτιστες», ενώ η επίμονα ακριβότερη ενέργεια αναγκάζει τους κατασκευαστές να περικόψουν την παραγωγή ή να μετεγκατασταθούν.
- Ψηφιακές τεχνολογίες: Η Επιτροπή θέλει να πολλαπλασιάσει τα χρήματα του μπλοκ για τις ψηφιακές τεχνολογίες κατά πέντε φορές, δήλωσε η von der Leyen. Αυτό θα ανεβάσει τα ψηφιακά κονδύλια σε 54,8 δισ. ευρώ στον επόμενο προϋπολογισμό. Πρόκειται για μια τεράστια αύξηση σε έναν τομέα όπου, ήδη, η ΕΕ επένδυε σημαντικά κονδύλια για την έρευνα και την καινοτομία. Όμως, τα διακυβεύματα έχουν αυξηθεί, με περιοχές από τις ΗΠΑ έως την Κίνα να ανταγωνίζονται σκληρά για τις μετασχηματιστικές τεχνολογίες – κυρίως την τεχνητή νοημοσύνη.Η ψηφιακή τεχνολογία είναι ένας από τους τέσσερις πυλώνες ενός νέου, ολοκληρωμένου Ταμείου Ανταγωνιστικότητας, το οποίο έχει συνολικό ποσό 410 δισ. ευρώ.
- Άμυνα: Η πρόταση της Επιτροπής είναι να διατεθούν τουλάχιστον 131 δισ. ευρώ για την άμυνα και το διάστημα, δηλαδή «πέντε φορές περισσότερα από όσα έχουμε σήμερα», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν. Οι ξεχωριστοί προϋπολογισμοί θα χρησιμοποιηθούν επίσης για την ενίσχυση της αμυντικής ετοιμότητας του μπλοκ. Η πρόταση «δείχνει ευπρόσδεκτη φιλοδοξία», δήλωσε η Hannah Neumann, Γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων, η οποία συμμετέχει στην Επιτροπή Άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το ποσό είναι σύμφωνο με τις ανάγκες που είχαν εντοπιστεί από νωρίς από τον Επίτροπο Άμυνας Andrius Kubilius, όταν μίλησε για πρώτη φορά στο POLITICO στα τέλη του περασμένου έτους.
- Το εμβληματικό πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης του μπλοκ, Horizon Europe, πρόκειται να διπλασιαστεί σχεδόν σε 175 δισεκατομμύρια ευρώ. Σήμερα είναι ήδη ένα από τα μεγαλύτερα τέτοια ταμεία στον κόσμο, με προϋπολογισμό 95 δισ. ευρώ – αν και μια ομάδα εμπειρογνωμόνων υποστήριξε ότι η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει τις δαπάνες της για έρευνα και ανάπτυξη στα 220 δισ. ευρώ, προκειμένου να παραμείνει ανταγωνιστική. Τα κονδύλια για το εμβληματικό πρόγραμμα της ΕΕ για την κινητικότητα των φοιτητών, το Erasmus+, αυξήθηκαν κατά 50% σε πάνω από 40 δισ. ευρώ.
- Η Επιτροπή ανακοίνωσε επίσης ένα νέο πρόγραμμα «AgoraEU» ύψους 8,6 δισ. ευρώ που θα στηρίξει τον πολιτισμό, τα μέσα ενημέρωσης και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. «Είναι μια πρωτοποριακή ημέρα για τον πολιτισμό και τους δημιουργικούς τομείς της Ευρώπης», δήλωσε στο POLITICO ο Επίτροπος για τη Διαγενεακή Δικαιοσύνη, τη Νεολαία, τον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό Glenn Micallef. Σύμφωνα με τον Επίτροπο Μεταφορών Απόστολο Τζιτζικώστα, η Επιτροπή επιθυμεί να διατεθούν από το μπλοκ 17,7 δισεκατομμύρια ευρώ για τη στρατιωτική κινητικότητα. Στα χαρτιά, αυτό μοιάζει με μεγάλη νίκη σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό 1,7 δισ. ευρώ για τη στρατιωτική κινητικότητα στον τρέχοντα προϋπολογισμό. Στην πραγματικότητα, υπολείπεται κατά πολύ από τα 75 δισ. ευρώ ή ακόμη και τα 100 δισ. ευρώ που είχε πει ο Τζιτζικώστας ότι χρειάζονται. Η Επιτροπή πρότεινε ότι η μελλοντική διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη», το χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ για τις υποδομές, θα πρέπει να ανέρχεται σε 81,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Περίπου 51 δισ. ευρώ θα διατεθούν για τις μεταφορές.
