Τόσο κράτησε ο τελευταίος πόλεμος στη Μέση Ανατολή. Δύο χρόνια και οκτώ ημέρες. Ή ίσως και 3.000 χρόνια. Ανάλογα πως διαβάζεις την ιστορία της περιοχής και τι καταλαβαίνεις από αυτήν. Ωστόσο ο πόλεμος τελείωσε. Δεν μένει πια εδώ. Για πολύ ή για λίγο, θα απαντηθεί από το χρόνο – αν και η Μέση Ανατολή έχει δώσει ικανά δείγματα γραφής στο παρελθόν, ώστε να κατανοείς το ευμετάβλητο του πεδίου και των δεδομένων.
Σε κάθε περίπτωση όμως ο πόλεμος σταμάτησε και την ευθύνη για αυτό φέρει ένα και μόνο πρόσωπο κι αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο. Ο Αμερικανός Πρόεδρος. Εκείνος που πριν από δυο εβδομάδες, πήρε το Μπέντζαμιν Νετανιάχου στο Οβάλ γραφείο και του περιέγραψε τη συμφωνία την οποία θα αποδεχθεί. Ο Νετανιάχου δεν ήθελε, αλλά ο πρόεδρος φέρεται να του θύμισε τα 33 δις δολάρια που έχει κοστίσει στην Αμερική το Stratego του Μπέντζαμιν και πως η βρύση όσο εύκολα ανοίγει, άλλο τόσο εύκολα κλείνει.
Και κάπως έτσι εισακούστηκε. Υπήρξαν κάποιες ενστάσεις, αλλά ο πρόεδρος το ανέφερε χθες στην Knesset (ισραηλινό κοινοβούλιο) και το επανέλαβε για όσους δεν έδωσαν σημασία και στη Σύνοδο του Σαρμ Ελ Σέιχ. «Είμαι καλός στο να κλείνω συμφωνίες. Έτσι κατάφερα να σταματήσω οκτώ πολέμους. Αυτό ξέρω να κάνω καλά».
Και πλέον με τη συμφωνία καπαρωμένη, είχε έρθει η ώρα των εορτασμών. Πανηγυρική άφιξη στο Ισραήλ και στην Knesset. Ομιλία διάρκειας μιας ώρας, στην οποία εγκωμίασε τη δράση του Ισραηλινού στρατού για τη χρήση των όπλων που τους έδωσαν, έκλεισε πόρτες και παράθυρα στο άκουσμα της γενοκτονίας και συνέχισε με μια ρητορική χορογραφία ενθουσιασμού κι ευφορίας για τα επιτεύγματα της προεδρίας του.
Αντίστοιχη ήταν η τοποθέτησή του και στο Σαρμ Ελ Σέιχ. Έχοντας προσκαλέσει ικανό αριθμό ηγετών στη Σύνοδο, χρησιμοποίησε στο έπακρο το σκηνικό για την επικοινωνιακή μεγιστοποίηση της συμφωνίας. Όμως, όσοι ενεπλάκησαν στην επίτευξη αυτής – ιδίως η Αίγυπτος και το Κατάρ – γνωρίζουν πως πέραν της πρώτης φάσης που ολοκληρώνεται με την ανταλλαγή ισραηλινών ομήρων και παλαιστινίων κρατουμένων, απουσιάζουν οι εγγυήσεις για τη διασφάλιση των επόμενων σταδίων. Επιχειρώντας να περιορίσει την αμφισβήτηση της επιτυχίας του, ο Ντόναλντ Τράμπ έκανε μια δήλωση που αποσκοπούσε να κλείσει την κουβέντα. Για εμάς η δεύτερη φάση έχει ήδη ξεκινήσει.
Η απάντηση δόθηκε λίγη ώρα αργότερα από έναν πρώην πρωθυπουργό του Ισραήλ. «Το καρναβάλι της επιτυχίας που παρακολουθήσαμε δεν δικαιολογείται αφού πέρα από την παύση του πολέμου δεν διασφαλίζει τίποτα για την επόμενη μέρα» δήλωνε αργά χθες βράδυ ο Εχούντ Όλμερτ.
Βεβαίως οι δηλώσεις αυτές έγιναν στο BBC. Στα μέσα ενημέρωσης του Ισραήλ, όπως και στα παλαιστινιακά το κλίμα ήταν πανηγυρικό.
Τι ακριβώς πανηγύριζαν όμως οι κοινωνίες των αντιμαχόμενων πλευρών;
Τι ακριβώς είδαν στη συμφωνία αυτή και πως περιμένουν την επόμενη μέρα;
Το Ισραήλ
Στην πλατεία ηρώων του Τελ Αβίβ το ρολόι σταμάτησε στον αριθμό 738. Τόσες ήταν οι μέρες που πέρασαν από την επίθεση της 7ης του Οκτώβρη του 2023. Τόσος ήταν ο χρόνος της απουσίας των αγαπημένων προσώπων, τα οποία στερήθηκαν κατόπιν της απαγωγής τους από τη Χαμάς. Αυτό ήταν το διάστημα που απαιτήθηκε ώστε είκοσι τυχεροί να τους σφίξουν και πάλι στην αγκαλιά τους για να αρχίσει ο χρόνος και πάλι να κυλά όπως και πριν. Ή τουλάχιστον, να μπορείς να ελπίζεις σε αυτό.
Οι υπόλοιποι συγγενείς, συμβιβάστηκαν με την παραλαβή των σορών. Τέσσερις εξ αυτών παραδόθηκαν ήδη και οι υπόλοιπες θα αναζητηθούν στα χαλάσματα της Γάζας.
Στη Γάζα συνολικά 1.250 ισραηλινοί στρατιώτες έπεσαν νεκροί. Οι τραυματίες ανέρχονται σε χιλιάδες και το αποτύπωμα του πολέμου ξεδιπλώνεται σε κάθε πτυχή μιας μετατραυματικής καθημερινότητας.
Σε διεθνές επίπεδο το Ισραήλ στέκει δακτυλοδεικτούμενο για ενέργειες που δεν συνάδουν με την ιστορία του λαού αυτού. Η κατηγορία για γενοκτονία από τα πλέον αρμόδια όργανα δεν είναι κάτι αδιάφορο. Διπλωματικά το Τελ Αβιβ εξακολουθεί να βρίσκεται σε πίεση. Όσο παραμένει αβέβαιο το μέλλον – της δεύτερης και τρίτης φάσης – της Συμφωνίας Ειρήνευσης, δεν αναμένεται διαφοροποίηση του κλίματος αυτού. Αν και η κυβέρνηση υποβαθμίζει το γεγονός, εστιάζοντας στη σχέση με τις Η.Π.Α. η κοινωνία κατανοεί τις συνέπειες. Ο τουρισμός στο Ισραήλ είναι ανύπαρκτος και η πραγματική οικονομία έχει νιώσει βαθιά στο πετσί της την κρίση του πολέμου.
Ο Νετανιάχου που θα επιθυμούσε τη συνέχιση των επιχειρήσεων ώστε να κρατήσει στη σκιά τα ανοιχτά θέματά του με τη δικαιοσύνη και βρίσκεται στο στόχαστρο για αυτό, αναγνωρίζει πως αυτό που θα μπορούσε να αποτελέσει ικανό εργαλείο αναθέρμανσης της σχέσης του με την κοινωνία είναι η οικονομία. Το κόστος των στρατιωτικών επιχειρήσεων από το 2023 μέχρι σήμερα έχει αφήσει βαρύ αποτύπωμα στην οικονομία της χώρας. Το αμερικανικό κόστος συμμετοχής στις επιχειρήσεις του Ισραήλ σε Υεμένη, Ιράν, Λίβανο, Ιράκ και Συρία εκτιμάται στα 12.07 δις δολάρια. Η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια – για το ίδιο διάστημα – προς το Τελ Αβίβ ξεπέρασε τα 21.7 δις δολάρια ανεβάζοντας την αμερικανική συνεισφορά στα 33,77 δις δολάρια. Το συνολικό κόστος είναι κατα πολύ μεγαλύτερο.
Πηγή : Watson Brown
Δύο εβδομάδες πριν, όταν ο Τράμπ ξεδίπλωνε το όραμά του για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, η Knesset νομοθετούσε την κάλυψη του αυξανόμενου κόστους του πολέμου στη Γάζα (και την κάλυψη του 12ήμερου πυραυλικού πολέμου με το Ιράν τον περασμένο Ιούνιο). Η κυβέρνηση αύξησε τις αμυντικές δαπάνες κατά 9,3 δισεκατομμύρια δολάρια, αυξάνοντας το έλλειμμα στο 5,2% του ΑΕΠ.
Την ίδια στιγμή ο Διοικητής της Τράπεζας του Ισραήλ, Αμίρ Γιαρόν, προειδοποιούσε για τις οικονομικές επιπτώσεις από τη συνέχιση των πολέμων, με αυξημένες αμυντικές δαπάνες που θα είχαν ως αποτέλεσμα ένα «αρνητικό αντίκτυπο στο κλίμα απέναντι στο Ισραήλ», δηλαδή, περαιτέρω μποϊκοτάζ, κυρώσεις και εκποιήσεις επενδύσεων.
Για την κυβέρνηση του Ισραήλ ο πόλεμος έκλεισε ως “νίκη” σε επίπεδο δηλώσεων αλλά με πολύ γκρίνια και αβέβαιο το μέλλον του συνασπισμού με τη μορφή που έχει σήμερα.
Η μεσσιανική δεξιά του Ισραήλ εκφράζει δημοσίως την ανησυχία της διότι εφόσον το σχέδιο Τράμπ πραγματοποιηθεί, το όνειρο της προσάρτησης και του εποικισμού της Γάζας έχει τελειώσει. Ωστόσο δεν παραγνωρίζουν το γεγονός ό,τι η πρόταση περιέχει κάποια δελεαστικά κενά ικανά να αξιοποιηθούν όπως για παράδειγμα την προσάρτηση εδαφών της Δυτικής Όχθης.
Παλαιστίνη
Για του Παλαιστίνιους τα δεδομένα ξεπερνούν και την πιο ακραία φαντασία. Η γενοκτονία ως όρος αδυνατεί να περιγράψει τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στη Γάζα. Οι νεκροί μέχρι τις 3 του Οκτώβρη ανέρχονταν σε 67.075. Πλέον αγγίζουν τις 68.000 – και αυτό είναι το επίσημο νούμερο, καθώς οι αγνοούμενοι ανέρχονται χιλιάδες. Οι τραυματίες είναι 169.430. Η καταστροφή στον αστικό ιστό, στην Λωρίδα της Γάζας αγγίζει σύμφωνα με το ινστιτούτο Copernicus το 90%. Πάνω απο το 90% των νοσοκομειακών υποδομών έχουν καταστεί μη λειτουργικές. Το 84% των σχολείων επίσης. Τρεις ημέρες μετά την είσοδο ικανών ποσοτήτων ανθρωπιστικής βοήθειας, οι κάτοικοι δεν έχουν καταφέρει να διασφαλίσουν το ένα γεύμα την ημέρα. Το οδικό δίκτυο είναι ολοκληρωτικά κατεστραμμένο και η προσπάθεια στις περιοχές που έχουν αποχαρακτηριστεί κι επιτρέπεται η πρόσβαση απο τον Ισραηλινό στρατό, γίνεται μετ’ εμποδίων και με τεράστιο οικονομικό κόστος για όσους μπορούν να το καλύψουν.
Η Παλαιστινιακή Αρχή βιώνει την απόλυτη απαξίωση, από την Ουάσιγκτον (στον Μαχμούντ Αμπάς δεν επετράπη από τις Η.Π.Α. η μετάβασή του στη Νέα Υόρκη για τη Σύνοδο του Ο.Η.Ε. ενώ στο Σάρμ Ελ Σέιχ προσεκλήθη τελευταία στιγμή κατόπιν της επιμονής του Αιγύπτιου Προέδρου Αμντέλ Φατάχ Αλ Σίσι).
Όμως για τη Γάζα η χθεσινή ημέρα ήταν γιορτή. Στο Χαν Γιούνις τα λεωφορεία με παλαιστίνιους κρατούμενους έφταναν σταδιακά. Τα οχήματα διέσχιζαν το συνοριακό πέρασμα Ελ Αρίς της Αιγύπτου και χάνονταν πίσω από τεράστιους όγκους μπάζων που ορθώνονταν στην παλαιστινιακή πλευρά των συνόρων. Κάποιες οικογένειες είδαν τους ανθρώπους τους μετά από δεκαετίες. Ένα 25χρονο κορίτσι είδε τον πατέρα της μετά από 22 χρόνια. Οι 1.700 παλαιστίνιοι που είχαν απαχθεί από τον IDF στη Γάζα και κρατούνταν δίχως κατηγορίες, διέφεραν ελάχιστα από τους κατοίκους της πόλης στην οποία επέστρεψαν. Εμφανώς καταβεβλημένοι, αδύνατοι, με σημάδια χτυπημάτων, μίλησαν για τις συνθήκες κράτησής τους και κατήγγειλαν βασανισμό τους. Δεν θα μάθουν ποτέ γιατί τους συνέλαβαν και γιατί αντιμετωπίστηκαν ως τρομοκράτες από τις αρχές του Ισραήλ.
Βορειότερα από το Χαν Γιούνις, οι δρόμοι που καθαρίστηκαν και άνοιξαν, δημιούργησαν το αίσθημα της προσδοκίας. Ανθρωποι που είχαν μήνες ή και χρόνια να πάνε στις γειτονιές τους, τις επισκέφθηκαν ξανά. Για κάποιους η πραγματικότητα της παύσης του πολέμου είναι εξίσου σκληρή. Σπίτια χαμένα σε κρατήρες εκρήξεων, οικοδομικά τετράγωνα από συντρίμμια σπιτιών και άμορφες μάζες που σχηματίζουν κατεστραμμένα έπιπλα, σίδερα, ρούχα και παιδικά παιχνίδια που χάνονται κάτω από όγκους τσιμέντων και θάφτηκαν μαζί με τις φωνές όσων έμειναν πίσω.
Στα περίχωρα της πόλης της Γάζας, το ηλιοβασίλεμα συνέπεσε με εικόνες που αναβίωσαν την ασχήμια του πολέμου. Ένοπλοι της Χαμάς, μετέφεραν παλαιστίνιους που κατηγορήθηκαν για συνεργασία με το Ισραήλ και τους εκτέλεσαν σε δημόσια θέα. Λίγο νωρίτερα ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε δηλώσει κατά τη διάρκεια της πτήσης του προς το Ισραήλ με το Air Force One ότι είχε δώσει την έγκριση στη Χαμάς να διαχειριστεί την εσωτερική ασφάλεια στη Γάζα «όπως κρίνει σκόπιμο». Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες και αρκετοί που φέρονται να συνδέονταν με τις συνεχιζόμενες εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ της Χαμάς και των τοπικών φυλών και των πολιτοφυλακών όπως ο Ahmad Zidan al-Tarabin, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την στρατολόγηση πρακτόρων για την πολιτοφυλακή Abu Shabab.
Αναφερόμενη στο ζήτημα της ασφάλειας της επόμενης μέρας η Παλαιστίνια δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ντιάνα Μπούτο επεσήμανε πρόσφατα, τους κινδύνους που ελλοχεύουν.
«Το να αφήσουμε τη Γάζα χωρίς μια λειτουργική κυβέρνηση ή μια οργανωμένη τοπική δύναμη ασφαλείας ικανή να προστατεύσει τις οικογένειες είναι μια ακόμη εκδήλωση της συνεχιζόμενης γενοκτονίας.
Η βία που βλέπουμε, οι συγκρούσεις, οι δολοφονίες, δεν είναι τυχαία. Ευθυγραμμίζεται με την ευρύτερη μεταπολεμική στρατηγική του Ισραήλ, να αφήσει τη Γάζα στο χάος και χωρίς ηγεσία.
Για να αποτραπεί αυτό, η Γάζα χρειάζεται επειγόντως μια ανεξάρτητη, τοπική και αξιόπιστη δύναμη ασφαλείας που να μπορεί να διατηρήσει τη σταθερότητα και να διασφαλίσει την ασφάλεια των παλαιστινιακών οικογενειών.
Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει σταθερότητα, ασφάλεια, ειρήνη, και αυτό είναι άμεσο αποτέλεσμα της σκόπιμης ισραηλινής πολιτικής. Είναι μια κατάσταση που έχει σχεδιαστεί για να συνεχιστεί.
Ως Παλαιστίνιοι, πρέπει να ενεργήσουμε με σοφία και διορατικότητα για να αποτρέψουμε την επιτυχία αυτού του σχεδίου. Αν ήμασταν προετοιμασμένοι, η παλαιστινιακή ηγεσία θα έπρεπε να είχε επιμείνει στην εσωτερική ετοιμότητα και ενότητα πριν υπογράψει τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.
Αλλά αυτό δεν συνέβη. Αυτό είναι άθλιο.
Δεν μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά να μεταβούμε από μια κατάπαυση του πυρός με το Ισραήλ σε εσωτερική σύγκρουση. Αυτό θα εξυπηρετούσε μόνο εκείνους που επιδιώκουν την καταστροφή μας».
Η Παλαιστινιακή Αρχή
Η αναφορά της Μπούτο στην Παλαιστινιακή ηγεσία αντικατοπτρίζει και το κλίμα στη Δυτική Όχθη, όπου η Παλαιστινιακή Αρχή (το περιβάλλον του Προέδρου αλλά όχι και ο ίδιος) αναφέρεται ως συνώνυμο της διαφθοράς. Όσο για τον Μαχμούντ Αμπάς, η διαχρονική ταύτισή του με τις θέσεις των Η.Π.Α. και η παθητική αποδοχή των ενεργειών του Ισραήλ, έχουν επιφέρει την πλήρη απαξίωση του στα μάτια και τη συνείδηση της κοινωνίας.
Η ανοικοδόμηση
Το περιβάλλον Τράμπ και ο ίδιος ο Αμερικανός Πρόεδρος, εκτιμά πως η ανοικοδόμηση της Γάζας και ένα περιβάλλον προσαρμοσμένο σε Δυτικά πρότυπα, με αποστάσεις από την Ισλαμική πραγματικότητα, αποτελεί την απάντηση στα δεινά της περιοχής. Όμως, η κοινωνία της Γάζας ουδέποτε ταυτίστηκε με τη Χαμάς και η οργάνωση ποτέ δεν είχε ποσοστά αποδοχής που να την καθιστούν κυρίαρχο στο παλαιστινιακό πολιτικό σκηνικό. Στο σημερινό τοπίο, η οργάνωση θα είχε κάθε λόγο να παραμερίσει και να επιχειρήσει να ανασυνταχθεί. Πολιτικά δεν διαθέτει ούτε τα κεφάλαια, ούτε τα πρόσωπα για να διεκδικήσει κάποιο ρόλο. Στρατιωτικά βρίσκεται σε δεινή θέση. Λειψανδρία, έλλειψη πόρων, και εξοπλισμού κυριαρχούν, ενώ είναι εντυπωσιακό ότι κατάφερε να διατηρήσει το αξιόμαχό μέχρι αυτή τη στιγμή. Η παλαιστινιακή κοινωνία σε Γάζα και Δυτική Όχθη δεν κοιτάζουν πλέον ούτε προς τη Χαμάς αλλά ούτε η Φατάχ αποτελεί αποδεκτή πρόταση διακυβέρνησης.
Η ανασυγκρότηση και η οικονομική ανάπτυξη από μόνες τους δεν απαντούν στην ανάγκη πολιτικής έκφρασης κι εκπροσώπησης των παλαιστινίων. Η επιτυχία του σχεδίου ανασυγκρότησης περνά πρώτα από τη δημιουργία μιας αποτελεσματικής δομής διακυβέρνησης, τη διασφάλιση της ανθρωπιστικής βοήθειας στους κατοίκους της Γάζας και τον πραγματικό και όχι του κατ’ επίφαση, τερματισμό του πολέμου. Εάν με κάποιο τρόπο μπορέσουν να τεθούν σε εφαρμογή αυτά τα προαπαιτούμενα, η φάση ανασυγκρότησης/ανάπτυξης ίσως και να αποδώσει ως εγχείρημα.
Το Ισραήλ όμως δεν δείχνει να αναζητά κάτι τέτοιο. Αλλιώς θα συμφωνούσε δίχως δεύτερη σκέψη στην αποφυλάκιση του Μαρουάν Μπαργκούτι που αποτελεί και τη μοναδική προσωπικότητα που μπορεί να συσπειρώσει τον πολιτικό κόσμο στην Παλαιστίνη και να αποτελέσει ικανό και αξιόπιστο συνομιλητή. Η ειρήνευση και η ευημερία των δύο λαών, δεν μπορεί να εδράζεται στην απόπειρα προσαρμογής κι εφαρμογής «στοχαστικών επενδυτικών προτάσεων και συναρπαστικών ιδεών» αδιαφορώντας για την πραγματική αιτία του προβλήματος που είναι οι πολιτικές που εφαρμόζει το Ισραήλ και το πολιτικό αδιέξοδο που έχουν επιφέρει οι πολιτικές της Δύσης έναντι των παλαιστινίων.
Μέχρι αυτό να γίνει αντιληπτό, τα σχέδια ανοικοδόμησης που ξεπερνούν τα 53 δις δολάρια και υλοποίηση σε βάθος 15ετίας, θα παραμένουν μια στοχαστική φαντασίωση που δυστυχώς κάποιοι πραγματικά πιστεύουν ότι μπορεί να λειτουργήσει.
Διαβάστε επίσης
Η Γάζα μετά το πυρ: Ειρήνη με manual και χωρίς μεσσίες
Τραμπ στη σύνοδο για τη Γάζα: «Υπέροχη μέρα για τη Μέση Ανατολή»
