Πολιτικοί που μιλούν για “κόμβο καινοτομίας” και μια πόλη που ακόμη παλεύει με τη μακροχρόνια ανεργία και τη φυγή των νέων. Μπορεί η Θεσσαλονίκη να γίνει η Silicon Valley των Βαλκανίων ή θα παραμείνει απλώς… server room;
Όταν κόπηκε η κορδέλα στο νέο AI Data Center της Cosmos Business Systems στη Θέρμη, η εικόνα ήταν από αυτές που η Θεσσαλονίκη ξέρει καλά: υπουργοί, επιχειρηματίες, δηλώσεις για «αναπτυξιακά οικοσυστήματα» και «ψηφιακή μετάβαση». Οι αριθμοί ήταν εντυπωσιακοί: τεράστια υπολογιστική ισχύς, συστοιχίες GPU για μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLMs), επένδυση σε τεχνολογίες αιχμής, υποστήριξη R&D.
Λίγο πιο πέρα, το Balkan Gate Data Center επεκτείνεται.
Στη Σίνδο, στον Τεχνολογικό Πόλο και στο Τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ, καθηγητές μιλούν πλέον για «ψηφιακό διάδρομο Βαλκανίων–Ανατολικής Μεσογείου». Ο όρος ακούγεται ωραίος.
Αλλά αν βγεις από το campus, η πραγματικότητα είναι λιγότερο λαμπερή.
Το ψηφιακό κύμα έρχεται, αλλά δεν έχει ακόμη βαφτίσει την πόλη.
Το data boom είναι πραγματικό αλλά τα οφέλη του;
Πράγματι, οι επενδύσεις είναι μεγάλες.
Data centers σημαίνουν:
- υψηλής ενεργειακής κατανάλωσης εγκαταστάσεις,
- κατασκευή με αυστηρά standards,
- ανάγκες για εξειδικευμένο προσωπικό,
- συνεχή συντήρηση,
- νέες θέσεις για engineers, cooling specialists, cybersecurity analysts.
Όμως τα data centers μοιάζουν συχνά με τα σύγχρονα λιμάνια: υπόσχονται πολλά, δίνουν λίγα, εκτός αν υπάρχει σχέδιο.
Στην πράξη, ένα data center:
- απασχολεί πολύ λιγότερο κόσμο από μια βιομηχανία,
- επηρεάζει την τοπική αγορά κυρίως σε δευτερογενείς υπηρεσίες (εξοπλισμό, τεχνικές εταιρείες, κατασκευαστικά σχήματα),
- δημιουργεί υψηλή προστιθέμενη αξία μόνο όταν συνδεθεί με ερευνητικά κέντρα, incubators, εταιρείες AI και deep tech.
Η Θεσσαλονίκη σήμερα έχει τα πρώτα (υποδομές), αλλά όχι ακόμη τα δεύτερα (οικοσύστημα).
Και εδώ αρχίζει το πρόβλημα.
Data centers γεμάτα, πανεπιστήμια άδεια
Ρώτα οποιονδήποτε φοιτητή Πληροφορικής στο ΑΠΘ ή στο ΔΙΠΑΕ τι σχεδιάζει μετά το πτυχίο.
Οι περισσότεροι θα σου πουν ένα από τα εξής:
- «Θα φύγω για εξωτερικό.»
- «Θα δουλέψω remote για εταιρεία εκτός Ελλάδας.»
- «Δεν βλέπω προοπτική μισθολογική εδώ.»
Αυτό δεν είναι προσωπική επιλογή, αλλά πολιτικό αποτέλεσμα.
Την ίδια ώρα που η Θεσσαλονίκη διαφημίζεται ως «κόμβος ψηφιακής καινοτομίας», οι νέοι developers πληρώνονται 750 – 900 ευρώ στο πρώτο τους βήμα, ποσά που μοιάζουν σχεδόν αστεία μπροστά στα παγκόσμια standards του tech.
Τα data centers υπόσχονται δουλειές. Αλλά η γενιά που θα έπρεπε να τις πάρει… δεν είναι εδώ. Όταν το ανθρώπινο δυναμικό εγκαταλείπει τις πόλεις που επενδύουν σε AI, κάτι δεν πάει καλά. Και δε φταίει η τεχνολογία, αλλά το μοντέλο.
Τα data centers δεν είναι απλώς τεχνολογικά έργα. Είναι έργα με:
- γεωπολιτική σημασία,
- ενεργειακές επιπτώσεις,
- δημοσιονομικά κίνητρα,
- χωροταξικές προτεραιότητες.
Κάθε megawatt που ζητά ένα data center πρέπει να καλυφθεί από δίκτυο που ήδη δεν αντέχει άλλο το καλοκαίρι, ρωτήσε τα νοικοκυριά της Θεσσαλονίκης σε καιρούς καύσωνα.
Το ενεργειακό αποτύπωμα είναι τεράστιο, η ανάγκη για ψύξη ακόμη μεγαλύτερη.
Και κάπου εκεί εμφανίζεται η ρωγμή:
Πόσο “πράσινα” είναι τα data centers της Βόρειας Ελλάδας όταν η ΔΕΗ πιέζεται, η τιμή του ρεύματος ανεβοκατεβαίνει και οι ΑΠΕ δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί;
Η πολιτική συζήτηση μένει συνήθως στο «η πόλη αναβαθμίζεται». Αλλά η πραγματική ερώτηση είναι:
Αναβαθμίζεται ποιος;
Η πόλη ή οι εταιρείες που την χρησιμοποιούν ως ψηφιακό σταυροδρόμι;
Το χαμένο στοίχημα της Θεσσαλονίκης: σύνδεση με βιομηχανία & έρευνα
Η Θεσσαλονίκη έχει:
- κορυφαία πανεπιστήμια,
- ερευνητικά κέντρα,
- εργαστήρια AI και machine learning,
- startup οικοσύστημα που προσπαθεί (OK!Thess, Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας).
Δεν έχει όμως:
- ενιαία στρατηγική,
- κοινή υποδομή (όπως π.χ. η Πάτρα είχε για χρόνια στο ICT),
- πραγματικό τεχνολογικό πυλώνα που να «δένει» τις επενδύσεις.
Τα data centers από μόνα τους δεν δημιουργούν καινοτομία. Μπανταρισμένες GPU δεν παράγουν ιδέες, μόνο ρεύμα καίνε.
Αυτό που παράγει καινοτομία είναι:
- συνεργασίες,
- μακροχρόνιες επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο,
- κίνητρα για επιστροφή νέων επιστημόνων,
- φορολογικά πλαίσια για deep-tech εταιρείες.
Χωρίς αυτά, θα καταλήξουμε να είμαστε το εξής: Η χώρα στην οποία περνάνε όλα τα καλώδια, αλλά η αξία πάει αλλού.
Μπορεί η Θεσσαλονίκη να γίνει Silicon Valley των Βαλκανίων;
Η απάντηση, όσο απλή κι αν ακούγεται, είναι τριπλή.
- Τεχνολογικά: μπορεί.
Η θέση της πόλης, γεωγραφικά και ενεργειακά, ευνοεί τις υποδομές data.
Οι Βαλκάνιοι, η Μέση Ανατολή και η Κεντρική Ευρώπη ζητούν νέες διαδρομές δεδομένων.
- Θεσμικά: όχι ακόμη.
Η γραφειοκρατία, το ενεργειακό κόστος, τα αργά χωροταξικά, οι απουσίες κινήτρων, όλα αυτά σκοτώνουν τις ταχύτητες.
- Κοινωνικά: μόνο αν κρατήσει τα παιδιά της.
Η Silicon Valley χτίστηκε από φοιτητές που έμειναν εκεί κι όχι από φοιτητές που έφυγαν.
Αν η Θεσσαλονίκη γίνει πόλη όπου τα data centers λειτουργούν, αλλά οι developers ζουν… στο εξωτερικό, τότε δεν μιλάμε για Silicon Valley αλλά για Silicon Transit Point.
Κοντολογίς, η Θεσσαλονίκη βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα που θα καθορίσει την ταυτότητά της για τα επόμενα 20 χρόνια:
Θα γίνει πόλη που παράγει τεχνολογία ή πόλη που απλώς φιλοξενεί servers;
Το πρώτο θέλει σχέδιο, πολιτική σοβαρότητα, επενδύσεις σε ανθρώπους, θάρρος να ειπωθεί η αλήθεια: ότι η τεχνολογία δεν είναι κτίρια, αλλά μυαλά.
Το δεύτερο, δυστυχώς, γίνεται και με έναν διακόπτη.
