Αν πιστέψεις τις ανακοινώσεις, ζούμε σε μια μικρή οικονομική ευρωπαϊκή θαυματαρού. Η Κομισιόν μιλά για ανάπτυξη 2,1%, οι προβλέψεις για τα επόμενα χρόνια είναι θετικές, η κυβέρνηση επαναλαμβάνει σαν μάντρα τις λέξεις «ισχυρή οικονομία» και «success story», οι τράπεζες εκδίδουν αισιόδοξες αναλύσεις, οι τίτλοι στα δελτία λένε: «Η Ελλάδα μπροστά από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης».
Κι ύστερα ανοίγεις το πορτοφόλι σου στις 22 του μηνός. Και συνειδητοποιείς ότι αυτό που τρέχει δεν είναι η οικονομία, είναι εσύ – να προλάβεις λογαριασμούς, σούπερ μάρκετ, ενοίκιο, βενζίνη και μια στοιχειώδη ζωή χωρίς να καταλήξεις σε reality επιβίωσης.
Κάπου εδώ μπαίνει το ερώτημα που δεν λύνει καμία θριαμβευτική ανακοίνωση: Πού συναντιούνται – αν συναντιούνται – τα στατιστικά με την καθημερινότητα;
Το κόλπο grosso των αριθμών
Τυπικά, όλα μοιάζουν τακτοποιημένα: – Το ΑΕΠ αυξήθηκε γύρω στο 2,1% το 2024. – Το 2025 κινείται σε παρόμοια τροχιά, με τα πρώτα τρίμηνα να γράφουν θετικούς ρυθμούς. – Ο επίσημος πληθωρισμός «μαζεύτηκε» γύρω στο 2–3%.
Αν μείνεις εκεί, λες: «Ε, δεν είμαστε και άσχημα».
Μόνο που ο διάβολος, όπως πάντα, κρύβεται στις λεπτομέρειες, ή μάλλον στο ράφι: – Τα τρόφιμα έχουν ανέβει πολύ περισσότερο από τον γενικό δείκτη. – Τα ενοίκια σε Αθήνα και μεγάλες πόλεις θυμίζουν άλλη χώρα, όχι τους μισθούς μας. – Η ενέργεια μπορεί να έπεσε από την κορυφή της κρίσης, αλλά εξακολουθεί να καίει, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Ο επίσημος πληθωρισμός είναι μέσος όρος. Η ζωή σου, όμως, δεν είναι μέσος όρος. Το ρεύμα, το ενοίκιο και το καλάθι δεν πληρώνονται σε… στατιστική κλίμακα.
Γι’ αυτό και η εμπειρία πολλών νοικοκυριών συνοψίζεται στη φράση: «Ο μισθός φτάνει μέχρι τις 20. Μετά, βγαίνει με θαύμα, ή με χρέος».
Μισθοί που ανεβαίνουν… πιο αργά από το ασανσέρ των τιμών
Η κυβέρνηση λέει: «Ανεβάσαμε τον κατώτατο, αυξάνονται οι μισθοί, τα στοιχεία το δείχνουν». Δεν είναι ψέμα ότι:
· Ο κατώτατος μισθός έχει αυξηθεί σημαντικά σε ονομαστικούς όρους.
· Ο μέσος μισθός στον ιδιωτικό τομέα είναι στα υψηλότερα επίπεδα εδώ και χρόνια – στο χαρτί.
Αλλά υπάρχουν τρεις λέξεις που χαλάνε τη γιορτή: «σε πραγματικούς όρους».
Όταν βάλεις στην εξίσωση τις αυξημένες τιμές των τελευταίων ετών, την ακρίβεια στα βασικά αγαθά, τις ενοικιάρες και τους έμμεσους φόρους παντού, η αγοραστική δύναμη πολλών μισθών μοιάζει ακόμη χαμηλότερη από την προ κρίσης εποχή. Ο μισθός στο εκκαθαριστικό δεν είναι αυτός που φτάνει στο χέρι. Και αυτός που φτάνει στο χέρι δεν είναι αυτός που φτάνει μέχρι το τέλος του μήνα.
Προσθέτεις και κάτι ακόμα: Πολλές από τις «νέες θέσεις εργασίας» είναι μερικής απασχόλησης, εποχικές, σε τουρισμό, εστίαση, διανομή. Χρήσιμες μεν, αλλά δεν χτίζουν μια σταθερή μεσαία τάξη, απλώς κλείνουν τρύπες.
Άρα μπορεί η ανεργία να μειώνεται, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο εργαζόμενος αισθάνεται «ανεβασμένος». Πιο πολύ αισθάνεται ότι βρίσκεται διαρκώς στο όριο.
Φτώχεια σε χώρα με ανάπτυξη: το ελληνικό σουρεάλ
Την ώρα που οι δείκτες χαμογελούν, τα στοιχεία για τη φτώχεια δείχνουν κάτι άλλο: Ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι είτε σε πραγματικό κίνδυνο φτώχειας είτε νιώθει υποκειμενικά φτωχό. Με απλά λόγια: μπορεί να μην πεινάς, αλλά δεν αισθάνεσαι ασφαλής. Ζεις σε μια μόνιμη κατάσταση οικονομικής ακροβασίας.
Αυτό είναι το σημείο που τα μεγάλα αφηγήματα σπάνε πάνω στη μικρή, καθημερινή λεπτομέρεια: – Πόσες φορές θα σκεφτείς αν θα πας στον γιατρό γιατί η συμμετοχή πονάει; – Πόσες φορές θα κόψεις από φαγητό, διασκέδαση, διακοπές, κούρεμα, οτιδήποτε, για να πληρωθεί η ΔΕΗ; – Πόσος χώρος μένει για όνειρα όταν ολόκληρη η ζωή σου είναι μια άσκηση «προσαρμοσμένου προϋπολογισμού»;
Το πιο «ύπουλο» κομμάτι της ιστορίας είναι το πώς μοιράζεται η ανάπτυξη.
Δεν είναι ότι δεν υπάρχει. Είναι ότι συγκεντρώνεται εκεί όπου υπάρχουν μεγάλοι παίκτες, επενδύσεις, τουριστικά ρεκόρ, funds, κατασκευές, μεγάλα projects. Το ΑΕΠ φουσκώνει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι φουσκώνει και το πορτοφόλι του μικρομεσαίου, του μισθωτού, του ελεύθερου επαγγελματία που δεν έχει πρόσβαση σε φθηνό χρήμα, επιδοτούμενα δάνεια, ειδικά φορολογικά τερτίπια.
Γι’ αυτό και βλέπεις το σουρεαλιστικό δίπολο: – Στα χαρτιά, η Ελλάδα χαρακτηρίζεται «ιστορία επιτυχίας» του ευρωπαϊκού Νότου.
– Στην πράξη, βλέπεις μικρές επιχειρήσεις να κλείνουν, νέους να ξενιτεύονται, οικογένειες να μοιράζουν λογαριασμούς «με τη δόση».
Το ΑΕΠ μετρά πόσα παράγουμε. Δεν μετρά πώς ζούμε.
Η μεγάλη απόσταση: στατιστική vs ζωή
Εδώ βρίσκεται και η ουσία του πράγματος: Άλλο το αν η χώρα παράγει παραπάνω χρήμα. Άλλο το αν αυτό το χρήμα φτάνει σε σένα.
· Το ΑΕΠ δεν βλέπει την αγωνία στο ταμείο του σούπερ μάρκετ.
· Δεν μετρά το άγχος της 1ης του μήνα μπροστά στο ενοίκιο.
· Δεν αποτυπώνει την κούραση του αυτοαπασχολούμενου που δουλεύει 6 μέρες για να πληρώσει φόρους, εισφορές, προκαταβολές και την 7η για να ζήσει.
Γι’ αυτό και οι ανακοινώσεις περί «ισχυρής ανάπτυξης» ακούγονται σε πολλούς σαν ξένη γλώσσα: είναι σωστά ελληνικά, αλλά δεν μεταφράζονται στην πραγματικότητα της τσέπης.
Τι θα ήταν, επιτέλους, «ανάπτυξη που τη βλέπεις»;
Για να σταματήσει αυτό το σχιζοφρενικό χάσμα ανάμεσα στη στατιστική και στη ζωή, «ανάπτυξη» πρέπει να σημαίνει κάτι πολύ πιο χειροπιαστό:
· Μισθοί που φτάνουν για τον μήνα χωρίς δανεικά από φίλους ή πιστωτικές.
· Ενοίκια που δεν σε αναγκάζουν να διαλέξεις γειτονιά με βάση το πόσο μακριά είσαι από την αξιοπρέπεια.
· Δημόσια υγεία, παιδεία και μεταφορές που καλύπτουν βασικές ανάγκες, χωρίς να πρέπει να αγοράζεις τα πάντα «από πάνω».
· Μικρές επιχειρήσεις που δεν ζουν με το άγχος «αν θα βγάλουμε το ενοίκιο» κάθε 30 του μήνα.
Με άλλα λόγια, πραγματική ανάπτυξη δεν είναι να ανεβαίνει μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Είναι να ανεβαίνει και η στάθμη της θάλασσας για όλους.
Μπορεί, λοιπόν, η Κομισιόν να βγάζει πίνακες, η κυβέρνηση να οργανώνει θριαμβευτικές συνεντεύξεις, οι δείκτες να αναβοσβήνουν πράσινοι. Κανένα πρόβλημα. Ας το κάνουν. Είναι η δουλειά τους.
Η δική μας δουλειά, όμως, δεν είναι να χειροκροτούμε κάθε φορά που κάποιος μας λέει ότι «πάμε καλά». Είναι να ρωτάμε: Ποιος πάει καλά; Με τι μισθό; Με τι ενοίκιο; Με τι προοπτική;
Αν υπάρχει ένα πραγματικό success story σε αυτή τη χώρα, δεν θα είναι το ποσοστό 2,1% στην ανάπτυξη. Θα είναι η στιγμή που:
· Ο νέος δεν θα χρειάζεται να φύγει στο εξωτερικό για να νιώσει «κανονικός».
· Ο εργαζόμενος δεν θα μετρά αν θα πληρώσει πρώτα σούπερ μάρκετ ή ρεύμα.
· Ο μικρομεσαίος δεν θα ζει με το άγχος «αν δεν βγει αυτός ο μήνας, κλείνουμε».
Η αληθινή αποθέωση δεν θα έρθει με ένα ακόμη δελτίο Τύπου από τις Βρυξέλλες. Θα έρθει όταν, μια μέρα, κοιτάξεις το πορτοφόλι σου στις 25 του μήνα και δεν νιώθεις ήρωας επιβίωσης, αλλά πολίτης μιας χώρας που μοιράζει τον πλούτο της, όχι μόνο τα δελτία τύπου της.
Μέχρι τότε, ας κρατήσουμε τουλάχιστον κάτι: Δεν είμαστε τρελοί επειδή δεν «βλέπουμε» την ανάπτυξη. Απλώς, έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά, λίγο περισσότερο απ’ όσο θα ήθελαν όσοι παίζουν το κόλπο grosso με τους αριθμούς.
Διαβάστε επίσης
Μητσοτάκης: Στόχος μας πλέον είναι να γίνουμε μια οικονομία κατηγορίας Α
Νέες προειδοποιήσεις από τη Fitch για την ελληνική οικονομία
Στουρνάρας: «Δεν υπάρχει λόγος για μείωση επιτοκίων αν δεν αλλάζει κάτι στην οικονομία»
