Αποκλειστικό nonpaper: Ο γελαστός Έλληνας πιλότος που αναμετρήθηκε με ολόκληρο σμήνος γερμανικών καταδιωκτικών (photos)

Το nonpaper φέρνει στο φως την «άγνωστη» ιστορία του ηρωικού μαχητή των αιθέρων Περικλή Κουτρούμπα, που έπεσε μαχόμενος, μόνος εναντίον όλων, στην τελευταία μεγάλη αερομαχία της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας, αντιμετωπίζοντας ένα ολόκληρο σμήνος καταδιωκτικών Messerschmitt. Με αυτή την πράξη αυτοθυσίας, ο γελαστός επισμηνίας από τη Φωκίδα είπε για άλλη μια φορά ΟΧΙ στους επίδοξους κατακτητές, περνώντας στο πάνθεον των ηρώων.

Του Κώστα Λαβίδα

Υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές της τελευταίας πράξης ηρωικής αντίστασης της πολεμικής αεροπορίας μας πριν η σκιά της ναζιστικής κατοχής απλωθεί σε όλη την Ελλάδα. Ο επισμηνίας Περικλής Κουτρούμπας, 24 ετών, ένας μαχητής των αιθέρων με αδάμαστη πίστη και ατσάλινη θέληση, βρέθηκε αντιμέτωπος με έναν πανίσχυρο εχθρό, χωρίς να λυγίσει ούτε για μια στιγμή. Παρά την αδιαμφισβήτητη τεράστια αριθμητική υπεροχή των γερμανικών αεροπορικών δυνάμεων, που κυριολεκτικά έκρυβαν τον ουρανό, ο ηρωικός πιλότος από το Χρισσό Φωκίδας θα κατορθώσει μόλις μέσα σε δύο ημέρες να καταρρίψει δύο αναγνωριστικά Henschel Hs 126 και πιθανότατα και ένα τρίτο γερμανικό αεροσκάφος διώξεως.

Στην τελευταία του τιτάνια αερομαχία πάνω από το Λιτόχωρο, στις 15 Απριλίου 1941, ο Κουτρούμπας θα αναμετρηθεί ολομόναχος με ένα ολόκληρο σμήνος καταδιωκτικών Messerschmitt Bf 109, αλλά θα παλέψει σκληρά, χτυπώντας ακατάπαυστα με τα πολυβόλα του όποιο εχθρικό αεροσκάφος περνούσε μπροστά από το σκοπευτικό του, πριν βρει τραγικό θάνατο, καταπέφτοντας με το αεροπλάνο του στους πρόποδες του Ολύμπου. Μαζί με τον επισμηνία Γεώργιο Μόκκα, ο οποίος σκοτώθηκε την ίδια ημέρα, θα είναι οι τελευταίοι νεκροί αεροπόροι κατά τις επιχειρήσεις του 1940-41, που έπεσαν ηρωικά στην τελευταία και πιο μεγαλειώδη αερομαχία στον ελληνικό ουρανό.

Η αερομαχία των Τρικάλων

Ξημερώματα Μεγάλης Τρίτης 15 Απριλίου 1941 κι ένα μακρινό βουητό που διαρκώς γίνεται εντονότερο διακόπτει τη μονότονη και εκνευριστική ησυχία στο αεροδρόμιο Βασιλικής των Τρικάλων. Δεν υπάρχουν πλέον ούτε φυλάκια ούτε αντιαεροπορική άμυνα για να ειδοποιήσουν εγκαίρως για την επικείμενη γερμανική επιδρομή. Οι χειριστές των λιγοστών αεροπλάνων διώξεως που έχουν απομείνει στο πεδίο προσγείωσης, έντεκα συνολικά, καταλαβαίνουν τι συμβαίνει κι έχουν ήδη καθίσει στα cockpits, έχουν ζεστάνει τους κινητήρες και περιμένουν την εντολή απογείωσης. Σε ελάχιστα λεπτά, πέντε Gladiator της 21ης Μοίρας Διώξεως, τέσσερα  PZL P.24 της 22ας και δύο MB.151 θα βρεθούν στον αέρα για να συναντήσουν τα γερμανικά καταδιωκτικά σε μία ύστατη αερομαχία στον θεσσαλικό ουρανό. Την ίδια στιγμή, ένα ακόμα PZL P.24 της 23^ης Μοίρας Διώξεως απογειώνεται από το αεροδρόμιο Καζακλάρ στον Αμπελώνα Λάρισας με χειριστή τον επισμηνία Περικλή Κουτρούμπα. Μόλις έχει ξεκινήσει την τελευταία του αποστολή…

Η ηρωική πράξη αυτοθυσίας

Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του Κωνσταντίνου Κουτρούμπα, αδελφού του ηρωικού πιλότου, τις οποίες μας μεταφέρει λεπτομερώς ο γιος του κ. Λουκάς Κουτρούμπας «υπάρχουν δυο ανθρώπινα στοιχεία που λίγοι γνωρίζουν και φανερώνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του Περικλή Κουτρούμπα: Πρώτον, την προηγούμενη ημέρα είχε καταρρίψει ένα γερμανικό αναγνωριστικό και επομένως λόγω του έντονου ψυχισμού του ήταν γεμάτος ενθουσιασμό. Δεύτερον, το πρωί της 15ης Απριλίου είχε ήδη εκτελέσει αποστολή και είχε επιστρέψει στο αεροδρόμιο, συνεπώς δεν είχε σειρά για άλλη έξοδο. Ο διοικητής της 23^ης Μοίρας Διώξεως ανέμενε από λεπτό σε λεπτό σήμα για την αναχώρηση των αεροπλάνων που είχαν απομείνει προς νότο, όταν ξαφνικά ενημερώθηκε ότι ο επισμηνίας Νικόλαος Στασινόπουλος, επιστήθιος φίλος του Κουτρούμπα, με τον οποίο πετούσαν ως δίδυμο, βρισκόταν σε μεγάλο κίνδυνο, καθώς είχε εμπλακεί σε αερομαχία. Και τότε βέβαια, χωρίς καν να σκεφθεί και παρά την κατ’ ουσία αποτροπή του διοικητού του, που του έλεγε «εσύ Περικλή έχεις εκτελέσει αποστολή σήμερα», ο γενναίος πιλότος έσπευσε να απογειωθεί και να κινηθεί άμεσα προς τους εμπλεκόμενους σε μια ηρωική πράξη αυτοθυσίας».

Η καταδίωξη πάνω από το Λιτόχωρο

Με βάση τις διηγήσεις του Στασινόπουλου, όπως αυτές μεταφέρονται από τον αεροπόρο-συγγραφέα Ιωάννη Δ. Κακολύρη, ο Κουτρούμπας θα φθάσει σύντομα κοντά στο σημείο της αερομαχίας, απαγκιστρώνοντας τον επιστήθιο φίλο του, ο οποίος θα επιστρέψει σώος στη βάση του. Λίγα δευτερόλεπτα πριν απομακρυνθούν τα δύο ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη, ο Κουτρούμπας «άρχισε να του κάνει παράξενες χειρονομίες δείχνοντάς του προς τα αριστερά. Ο Στασινόπουλος γύρισε το κεφάλι και για δεύτερη φορά σε μία μέρα ζήτησε τη βοήθεια του Χριστού σαν είδε 10 γερμανικά Messerschmitt 109 να έρχονται προς το μέρος τους». Τα εχθρικά καταδιωκτικά, που εμφανίστηκαν ξαφνικά, συνόδευαν στην κυριολεξία αόρατα τα «Στούκας», κρυμμένα μέσα στα σύννεφα, σε ύψος 5000 μέτρων.

Ο Στασινόπουλος θα οδηγήσει το αεροσκάφος του μέσα στις χαράδρες και 15 λεπτά αργότερα, τα οποία όπως δηλώνει ο ίδιος «του φάνηκαν 15 αιώνες» θα προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της Λάρισας. Την ίδια στιγμή πάνω από το Λιτόχωρο εξελίσσεται μια άγρια καταδίωξη, καθώς ολόκληρο το σμήνος των Messerschmitt επιτίθεται μανιασμένα στο αεροπλάνο του Κουτρούμπα, που δίνει την ύστατη μάχη επιβίωσης μόνος εναντίον όλων. Πύρινες φλόγες ξεπηδούν διαρκώς απ’ τα στόμια των πολυβόλων των εχθρικών αεροσκαφών, ενώ το ελληνικό PZL P.24 κινδυνεύει να διαλυθεί στον αέρα, από την τεράστια αντίσταση του ανέμου, καθώς βυθίζεται για να αποφύγει τον εχθρό. Η άνιση αερομαχία θα κρατήσει λίγα λεπτά, καθώς το αεροσκάφος του Κουτρούμπα θα υποστεί σοβαρό πλήγμα από τις ριπές των γερμανικών πολυβόλων και θα καταπέσει φλεγόμενο λίγα μέτρα μακριά από το Μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω. Οι κάτοικοι της περιοχής θα σπεύσουν στο σημείο της πτώσης και θα ανασύρουν από το αεροπλάνο την απανθρακωμένη σορό του ηρωικού πιλότου.

«Ατέλειωτη πτήσις»

Τι γράφει, όμως, σε ανταπόκρισή του, που μεταδόθηκε λίγα χρόνια αργότερα, στις 4 Νοεμβρίου 1945, ο πολεμικός ανταποκριτής της εποχής, Υποσμηναγός Γιάννης Μιχόπουλος:

«Ο Κουτρούμπας απησχολημένος με την καταδίωξη του Γερμανικού, δεν αντελήφθη τον τρομερό κίνδυνο που φτερούγιζε λίγο πιο ψηλά, και την ίδια στιγμή, που έριχνε τον Γερμανό, τριγυρισμένο από φλόγες, του επετέθησαν και τα επτά Μέσερσμιθ. Το PZL του Κουτρούμπα έγινε κομμάτια. Το ηρωικό παλληκάρι, έπεσε στην αγκαλιά των Τεμπών, στις 15 Απριλίου 1941, τιμώντας άλλη μια φορά την Αεροπορία μας και το πολυθρύλητο χωριουδάκι της Παρνασσίδος, το Χρυσό, όπου πρωτοαντίκρισε τον γαλάζιο μας ουρανό. Ήταν το τελευταίο θύμα που έδωσε η 23^η Μοίρα PZL στο βωμό της Πατρίδος, κοντά στα τόσα άλλα. Ο Κουτρούμπας έπεσε, παίρνοντας έτσι τον εαυτό του απ’ την αεροπορική οικογένεια. Κι όπως είναι μαζί μας. Η σκιά του, πιστή στην αεροπορία όπως της ήταν κι’ εκείνος, ξανάρχεται στην ανάμνησή μας και μαζί της η σκέψις, ότι θάνατος σαν τον δικό του δεν γράφει στο βιβλίο της ζωής, ποτέ την λέξη «τέλος», αφού περισσότερο μοιάζει με «ατέλειωτη πτήση» σε κόσμους άγνωστους, κόσμους που εκέρδισαν αυτοί, που δεν φοβήθηκαν να πεθάνουν…».

Η συγκινητική στάση των κατοίκων

Ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο για την αερομαχία που εξελίχθηκε πάνω από το Λιτόχωρο και τις σκηνές που ακολούθησαν την πτώση του ελληνικού μαχητικού αεροσκάφους αποτελεί η επιστολή του τοπικού κοινοτάρχη Ευάγγελου Μπιτσκάρη, με ημερομηνία 3/7/1941, προς τον Αθανάσιο Κουτρούμπα, αδελφό του ήρωα αεροπόρου, στην οποία υπογραμμίζει χαρακτηριστικά: «Αι μεγάλαι ώραι του θείου δράματος ορίζουσιν ως ημέραν του ανθρωπίνου δράματος του αδελφού σας την Μεγάλην Τρίτην 15-4-41. Το κατά την υστάτην στιγμήν σταματήσαν ωρολόγιον του αεροπόρου, όπερ ευρίσκεται νύν εις χείρας μου, ορίζει την 7:45 ακριβώς ώραν πρωϊνήν της ημέρας ταύτης».

Ακολούθως, ο πρόεδρος της κοινότητας Λιτοχώρου περιγράφει στιγμές της αερομαχίας που διαδραματίστηκε στον ουρανό της περιοχής: «Το Λιτόχωρον μαρτυρεί ότι η αερομαχία, αν ημπορεί να λεχθή τοιαύτη του ενός μετά της πληθύος, ήρξατο ύπερθεν αυτού. Το θέαμα διήρκεσε τόσον ολίγας στιγμάς όσον άνισος υπήρξε ο αγών. Το μόνον αεροπλάνον εκυκλώθη και ετέθη μεταξύ των πολλών δεχθέν δύο ριπάς πολυβόλου. Ουχί η πρώτη αλλ’ η δευτέρα ίσως έπληξε το αεροπλάνον, άγνωστον. Εάν μεν η πρώτη τότε η δευτέρα απετέλεσε το τιμητικόν «χαίρε» εις τον αποχωρούντα προς τα Ηλύσια Πεδία ήρωα».

Όπως επισημαίνεται στην επιστολή, ο Περικλής Κουτρούμπας κηδεύτηκε από την Κοινότητα Λιτοχώρου με τιμές ήρωα και ετάφη στον προαύλιο χώρο του Αγίου Νικολάου, πίσω από το ιερό: «Η είδησις ως αστραπή διέτρεξε εις άπασαν την κωμόπολιν. Οι χαλυβδώσαντες τας ψυχάς των έως πέντε χιλιάδες κάτοικοι και ιερείς εξήλθον με λαμπάδας έξω της κωμοπόλεως, ίνα μετάσχωσι της πενθίμου πομπής. Δάκρυα ή κλάματα, λυγμοί ή οιμωγαί έφθαναν έως εις τον ολοφυρμόν έως εις το τραγικόν. Διατί όχι; Επί του νεκρού τούτου έκλαιε ο καθείς τον σύζυγον, τον υιόν του, τον αδελφόν. Την ώρα ταύτην το ανθρώπινον δράμα αντέγραφε το θείον εις το μυριοπλάσιον».

Σύμφωνα με διηγήσεις που μας μεταφέρει ο κ. Λουκάς Κουτρούμπας, «οι γυναίκες του Λιτόχωρου άναβαν καθημερινά το καντήλι στον τάφο του ηρωικού επισμηνία», ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα ο αδελφός του Κωνσταντίνος Κουτρούμπας προχώρησε σε εκταφή και μετέφερε τα λιγοστά οστά στον οικογενειακό τάφο στο Χρισσό Φωκίδας.

Ογδόντα τρία χρόνια μετά, η κ. Ασημούλα Κουτρούμπα, σύζυγος του Κωνσταντίνου Κουτρούμπα, 92 ετών, αναφέρεται στην πράξη γενναιότητας και αυτοθυσίας του ήρωα αεροπόρου: «Ήταν ένα παιδί όλο ζωή. Αν δεν είχε μέσα του τόσο μεγάλο φιλότιμο θα ζούσε. Πήγε να διασώσει τον φίλο του, που τον είχαν κυκλώσει τα γερμανικά αεροπλάνα. Ο διοικητής της μοίρας του έλεγε «όχι Περικλή είμαστε έτοιμοι να φύγουμε». Ήταν η τελευταία ημέρα του πολέμου, αλλά αυτός τα αψήφησε όλα και συνέχισε την αποστολή του». Η κ. Κουτρούμπα θυμάται συγκινημένη την αντίδραση των κατοίκων του Λιτοχώρου: «Μεγάλη Τρίτη, όλο το χωριό ξεκίνησε με κεριά αναμμένα για να συνοδεύσει τον ήρωα αεροπόρο στην τελευταία του κατοικία».

Σε αναγνώριση της ηρωικής πράξης του ο Δήμος Λιτοχώρου έδωσε το όνομά του σε ένα δρόμο της κωμόπολης. Μετά τον θάνατό του τιμητικά προήχθη στο βαθμό του Αρχισμηνία, με Υπουργική Απόφαση τη 18η Ιανουαρίου 1945. Επίσης, του απονεμήθηκε το Αργυρούν Αριστείο Ανδρείας, με το από 2-2-1950 Βασιλικό Διάταγμα.

Σύμφωνα με τον μελετητή Σωτήριο Δ. Μασταγκά, η γενναιότητα, το θάρρος και ο ηρωικός θάνατος του Περικλή Κουτρούμπα, συγκίνησαν τόσο πολύ τους Λιτοχωρίτες, ώστε έγραψαν και του αφιέρωσαν ποίημα, που έγινε τραγούδι και διασώθηκε μέχρι τις μέρες μας:

«Του Ταϋγέτου τα πουλιά

και του Ολύμπου όλα

τα στέλνουμε στον τάφο σου

για να σου πουν δυο λόγια.

Ξύπνα λεβέντη Περικλή

και μη βαριοκοιμάσαι,

τη δύστυχη μανούλα σου

καθόλου δεν θυμάσαι!

Από μικρός λεβέντη μου

πήρες δόρυ και ασπίδα

και στα χαρτιά σου έγραψες

τη δόξα του Λεωνίδα!».

Ποιος ήταν ο ηρωικός επισμηνίας

Ο Περικλής Κουτρούμπας γεννήθηκε το 1917 στο Χρισσό Φωκίδας. Ήταν το τρίτο και τελευταίο τέκνο της οικογενείας του συμβολαιογράφου Λουκά Κουτρούμπα, απόγονου του αγωνιστή του 1821 και μετέπειτα αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού Αθανασίου Κουτρούμπα.

Προερχόταν από μορφωμένη οικογένεια, καθώς ο πατέρας του είχε αποφοιτήσει από τη Νομική Σχολή Αθηνων το 1890, ενώ η μητέρα του, η οποία καταγόταν από την Αράχοβα, είχε ολοκληρώσει το σχολαρχείο, γεγονός σπάνιο για γυναίκες της επαρχίας.

Ο μεγαλύτερος αδελφός του Αθανάσιος σπούδασε στην Ιατρική Σχολή Αθηνών (ιατρός το 1936), ενώ ο δεύτερος στη σειρά Κωνσταντίνος ασχολήθηκε με την αγροτική περιουσία της οικογένειας. Λόγω του αδάμαστου χαρακτήρα του και παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειας, ο Περικλής Κουτρούμπας αποφάσισε να γίνει αεροπόρος.

Στις 28 Οκτωβρίου 1935 εισήλθε στο Τμήμα Υπαξιωματικών Χειριστών της Σχολής Αεροπορίας. Ήταν η πρώτη σειρά υποψηφίων χειριστών που παρουσιάστηκε στο Τατόι μετά από υγειονομικές και γραπτές εξετάσεις, καθώς και σωματικές δοκιμασίες σε βασικές αθλητικές ασκήσεις. Αποφοίτησε τον Σεπτέμβριο του 1937 με τον βαθμό του Σμηνία.

Μαζί με τον επιστήθιο φίλο του επισμηνία Νικόλαο Στασινόπουλο ενεγράφησαν στη δύναμη της 23ης Μοίρας Διώξεως στις 8 Φεβρουαρίου 1941. Στο ενεργητικό του αναφέρονται δύο επιβεβαιωμένες καταρρίψεις γερμανικών αναγνωριστικών Henschel Hs 126 και μία τρίτη μη επιβεβαιωμένη κατάρριψη γερμανικού πολεμικού αεροσκάφους.

Σκοτώθηκε στις 15 Απριλίου 1941 κατά τη διάρκεια αερομαχίας με γερμανικά αεροσκάφη διώξεως, λόγω καταρρίψεως του αεροσκάφους του PZL στην περιοχή του Λιτόχωρου.

Η Έκθεση της 23ης Μοίρας Διώξεως

Επισμηνίας Κουτρούμπας Περικλής: Κατέπεσεν την 15/4/41 μετέχων αποστολής αποκολύσεως Γερμανικού αεροσκάφους αναγνωρίσεως τύπου Χένσελ όπερ τελικώς κατέρριψεν, πλην του επετέθησαν 3 Διώξεως Μεσερσμίθ 109 και τον κατέρριψαν εν αγνοία του (δεν τους αντελήφθη ίπτατο εις μικρόν ύψος) πολύ καλός υπαξιωματικός χειριστής, γενναίος, σεμνός, πειθαρχικός.

Το αεροσκάφος του Περικλή Κουτρούμπα

Τύπος: PZL P.24F/G

Ρόλος: Μαχητικό

Διαστάσεις: Εκπέτασμα 10.68m, Mήκος 7.60m, Ύψος 2.69m

Κινητήρας: 1 x Gnome Rhone 14NO7 (950 hp)

Οπλισμός: 2 x 7,92 mm πολυβόλα τύπου LK32, 2 x 20 mm πυροβόλα τύπου Oerlikon FF

Πλήρωμα: 1

Χώρα Κατασκευής: Πολωνία

Περίοδος χρήσης: 1936 – 1941

Τα αεροπλάνα που σήκωναν το βάρος των εναέριων μαχών κατά το εξάμηνο του Ελληνοϊταλικού Πολέμου ήταν τα 36 PZL P.24F και G της 21ης, 22ης και 23ης Μοίρας Διώξεως της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας.

Εκτός από 11 αεροπλάνα που καταστράφηκαν στο έδαφος, τα υπόλοιπα καταρρίφθηκαν σε αερομαχίες, επανδρωμένα ενίοτε με νέους και άπειρους αεροπόρους. Σύμφωνα με πολωνικές πηγές, 35 ελληνικά P.24 κατέρριψαν μεταξύ Νοεμβρίου 1940 – Απριλίου 1941 40 εχθρικά αεροσκάφη, εκ των οποίων ένα με εμβολισμό (Πηγή: www.haf.gr).