Διπλωματικό θέμα αλλά και ζητήματα κυριαρχίας θέλει να ανοίξει η Τουρκία, έπειτα από την εξαγγελία του πρωθυπουργού για τη δημιουργία δύο νέων εθνικών θαλάσσιων πάρκων, ένα στο Ιόνιο και ένα στο Νότιο Αιγαίο.
Το υπουργείο Εξωτερικών το μεσημέρι της Δευτέρας απάντησε στην Τουρκία για τα θαλάσσια πάρκα, που νωρίτερα σε ανακοίνωση έκανε λόγο για «μονομερείς ενέργειες» της χώρας μας κι ότι ο σχεδιασμός αυτός «δεν έχει νομικές συνέπειες».
Μάλιστα το τουρκικό ΥΠΕΞ αναφέρει ότι για ορισμένα νησιά «η κυριαρχία δεν έχει μεταβιβαστεί στην Ελλάδα με διεθνείς συμφωνίες», σε μια προσπάθεια έτσι της Άγκυρας να… γκριζάρει τις νότιες Κυκλάδες και το Ιόνιο!
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ξεκαθαρίζει ότι τα πάρκα σχεδιάζονται με αμιγώς περιβαλλοντικά κριτήρια σε περιοχές ελληνικής κυριαρχίας και απορρίπτει ως ανεδαφικές τις τουρκικές αιτιάσεις περί κλειστών θαλασσών. Επισημαίνει δε ότι η άσκηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
Η ανακοίνωση του ΥΠΕΞ:
«Η καθιέρωση των Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων στο Ιόνιο και στο Αιγαίο Πέλαγος γίνεται με αμιγώς περιβαλλοντικά κριτήρια σε περιοχές ελληνικής κυριαρχίας. Αναφορές σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες είναι εντελώς ανεδαφικές. Το νομικό καθεστώς στο Αιγαίο είναι ξεκάθαρο. Η ελληνική κυριαρχία στην περιοχή αυτή ορίζεται σαφώς και οριστικώς από διεθνή συμβατικά κείμενα.
Η Ελλάδα τάσσεται παγίως υπέρ του διαλόγου με την Τουρκία, με στόχο τη διευθέτηση της μοναδικής ελληνοτουρκικής διαφοράς, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, αυτή της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ των δύο χωρών. Η άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ελληνική κυριαρχία δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης».
Το τουρκικό ΥΠΕΞ στην ανακοίνωσή του ανέφερε τα εξής:
«Η Ελλάδα κήρυξε δύο Θαλάσσια Πάρκα στις 21 Ιουλίου 2025, το ένα στο Αιγαίο Πέλαγος και το άλλο στο Ιόνιο Πέλαγος. Αμέσως μετά την ανακοίνωση αυτής της πρωτοβουλίας από την Ελλάδα πέρυσι, το Υπουργείο μας εξέδωσε δήλωση στις 9 Απριλίου 2024, επαναλαμβάνοντας ότι τα Θαλάσσια Πάρκα που θα κηρυχθούν στο Αιγαίο Πέλαγος δεν θα έχουν νομικές συνέπειες στο πλαίσιο διασυνδεδεμένων ζητημάτων του Αιγαίου μεταξύ των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένων γεωγραφικών σχηματισμών των οποίων η ιδιοκτησία δεν έχει μεταβιβαστεί στην Ελλάδα με διεθνείς συμφωνίες.
Τα σημεία που αναφέρονται στη δήλωσή μας παραμένουν σε ισχύ σήμερα. Οι μονομερείς ενέργειες θα πρέπει να αποφεύγονται σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο και η Μεσόγειος. Το διεθνές ναυτικό δίκαιο ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ παράκτιων κρατών σε αυτές τις θάλασσες, συμπεριλαμβανομένων και περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Σε αυτό το πλαίσιο, θα θέλαμε να σας υπενθυμίσουμε ότι η χώρα μας, ως παράκτιο κράτος στο Αιγαίο Πέλαγος, είναι πάντα έτοιμη να συνεργαστεί με την Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, επαναλαμβάνουμε ότι, όπως και στο παρελθόν, οι προσπάθειες αξιοποίησης παγκόσμιων αξιών όπως η προστασία του περιβάλλοντος στο πλαίσιο διασυνδεδεμένων ζητημάτων του Αιγαίου και ζητημάτων που αφορούν το καθεστώς ορισμένων νησιών, βραχονησίδων και υφάλων των οποίων η κυριαρχία δεν έχει μεταβιβαστεί στην Ελλάδα με διεθνείς συμφωνίες δεν θα αποδώσουν κανένα αποτέλεσμα σήμερα.
Η Τουρκία θα ανακοινώσει επίσης τα έργα της που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος στις θαλάσσιες περιοχές τις επόμενες ημέρες.
Θα θέλαμε να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία για να τονίσουμε ότι η Τουρκία διατηρεί τη θέση της ότι πρέπει να υιοθετηθεί μια ειλικρινής και ολοκληρωμένη προσέγγιση για την επίλυση ζητημάτων με βάση το διεθνές δίκαιο, την ισότητα και την καλή γειτονία, στο πλαίσιο της Διακήρυξης των Αθηνών για τις Φιλικές Σχέσεις και την Καλή Γειτονία της 7ης Δεκεμβρίου 2023, η οποία αντικατοπτρίζει το πνεύμα που και τα δύο μέρη επιθυμούν να διατηρήσουν στις σχέσεις τους με την Ελλάδα».
Τι ισχύει για τα δύο νέα θαλάσσια πάρκα
Οι χάρτες των θαλάσσιων πάρκων σε Αιγαίο και Ιόνιο:
1. Τι είναι τα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα;
Τα θαλάσσια πάρκα είναι δίκτυα διασυνδεδεμένων προστατευόμενων περιοχών. Η δημιουργία τους προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις μεμονωμένες προστατευόμενες περιοχές, κυρίως λόγω της ολιστικής οικολογικής, διοικητικής και κοινωνικοοικονομικής προσέγγισης. Σκοπός τους είναι η διατήρηση της μοναδικής βιοποικιλότητας, η προστασία και η αποκατάσταση των οικοτόπων και η προώθηση της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη θαλάσσια φύση.
Η δημιουργία των εθνικών θαλασσίων πάρκων εξαγγέλθηκε, ανάμεσα στις άλλες δεσμεύσεις που ανέλαβε η Ελλάδα, από τον Κυριάκο Μητσοτάκη τον Απρίλιο του 2024, κατά την 9η Διεθνή Διάσκεψη για τους Ωκεανούς που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα. Στην 3η Διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια την 9η Ιουνίου, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη δημιουργία του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Ιονίου και του εθνικού θαλασσίου πάρκου Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες, το οποίο αποτελεί το πρώτο βήμα σχεδιασμού και υλοποίησης Εθνικών Θαλασσίων Πάρκων στο Αιγαίο.
2. Τι αλλάζει πρακτικά με την θεσμοθέτηση των εθνικών θαλασσίων πάρκων;
Τα πάρκα θεσμοθετούνται με γνώμονα αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια, την επίτευξη χωρικής ενότητας και κατά συνέπεια τη διευκόλυνση της ολοκληρωμένης και ουσιαστικής διαχείρισης αυτών. Ο χώρος αντιμετωπίζεται με ενιαίο τρόπο και δίνει τη δυνατότητα ορθότερης ρύθμισης των επιτρεπόμενων χρήσεων και δραστηριοτήτων.
Στα εθνικά θαλάσσια πάρκα θα απαγορευθεί πλήρως η αλιεία με μηχανότρατα, ενώ προβλέπονται πρόσθετα μέτρα και περιορισμοί για την αποτελεσματική προστασία των πλέον ευάλωτων οικοτόπων και ειδών. Η εφαρμογή των μέτρων θα επιτηρείται με την χρήση ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και εποπτείας από τον ΟΦΥΠΕΚΑ (περιλαμβάνει, drones, ραντάρ, δορυφορικές εικόνες, κ.ά) σε συνεργασία με τις κατά τόπους λιμενικές αρχές.
3. Ποιος είναι ο στόχος της θεσμοθέτησης των δύο εθνικών θαλασσίων πάρκων;
α) η ανάδειξη και τεκμηρίωση της μοναδικής σε παγκόσμια κλίμακα οικολογικής και επιστημονικής αξίας της πολυνησίας του Νοτίου Αιγαίου και του Ιονίου, β) η προστασία και διαχείριση των πολύτιμων οικοσυστημάτων και ειδών τους, τόσο στον χερσαίο όσο και στον θαλάσσιο χώρο, γ) η συμβατή με την προστασία του περιβάλλοντος, βιώσιμη διατήρηση ή/και επαναφορά ανθρώπινων δραστηριοτήτων, ώστε να διασφαλιστεί η διαχρονική αναγνώριση της περιοχής εντός και εκτός συνόρων ως πολύτιμο στοιχείο της παγκόσμιας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
4. Με ποια διαδικασία προσδιορίστηκαν τα όρια των εθνικών θαλάσσιων πάρκων;
Τα όρια προσδιορίστηκαν μετά από αντίστοιχες Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, οι οποίες τίθενται σήμερα σε δημόσια διαβούλευση, σύμφωνα με την εθνική και ενωσιακή νομοθεσία με κριτήριο την οικολογική και περιβαλλοντική τους αξία. Τα δύο πάρκα περιλαμβάνουν και ενοποιούν διάσπαρτες προστατευόμενες περιοχές που ανήκουν ήδη ή είναι υπό ένταξη στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες περιλαμβάνει 18 υφιστάμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 και το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου 24 περιοχές. Τα πάρκα είναι συνεκτικά και γεωγραφικά προσδιορισμένα, προκειμένου να μπορούν να επιτηρούνται και να είναι εφικτή η αποτελεσματική διαχείρισή τους με σκοπό την ουσιαστική προστασία τους.
Μάλιστα, η έκταση αυτών υπερβαίνει τις αρχικές εξαγγελίες του πρωθυπουργού στο 9οOur Ocean Conference. Αυτές προέβλεπαν θαλάσσια πάρκα συνολικής έκτασης 22.000 km2 (14.000 km2 στο Ιόνιο και 8.000 km2 στο Νότιο Αιγαίο). Σήμερα, με βάση τις αντίστοιχες ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες, η έκταση αυξήθηκε κατά 25% και αγγίζει περίπου τα 27.500 km2 (περί τα 18.000 km2 και 9.500 km2 αντίστοιχα).
5. Γιατί το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες; Γιατί επιλέχθηκαν αυτές και όχι άλλες περιοχές; Γιατί δεν επεκτείνετε και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου;
Οι Νότιες Κυκλάδες προτεραιοποιούνται ως το πρώτο στάδιο υλοποίησης επειδή είναι το πιο ευαίσθητο περιβαλλοντικά οικοσύστημα. Η περιοχή του πάρκου συμπεριλαμβάνει ένα πολύ σημαντικό οικολογικά τμήμα του Αιγαίου, το οποίο ταυτόχρονα δέχεται ισχυρές πιέσεις λόγω κυρίως του τουρισμού.
Το πάρκο καθορίστηκε με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια. Μάλιστα, η έκτασή του υπερβαίνει τις δεσμεύσεις που είχαν αναληφθεί κατά τις εξαγγελίες στο Our Ocean Conference.
Πρόκειται για άσκηση με μεγάλη περιβαλλοντική και τεχνική δυσκολία, η οποία πρέπει ταυτόχρονα να είναι οικολογικά συνεκτική, αλλά και να πληροί τις προϋποθέσεις για την αποτελεσματική διαχείριση, επιτήρηση και προστασία του πάρκου.
Προχωράμε σταδιακά στην εφαρμογή με την πρώτη φάση στις Κυκλάδες. Θα ακολουθήσει η επόμενη φάση. Στο Βόρειο Αιγαίο υπάρχει ήδη το Εθνικό Θαλάσσιο πάρκο της Αλοννήσου.
6. Γιατί το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ιονίου;
Η περιοχή έκτασης του πάρκου είναι καίριας σημασίας για πολλά είδη θαλάσσιων θηλαστικών που χρησιμοποιούν την Ελληνική Τάφρο του Ιονίου ως κύρια περιοχή διαβίωσης και απειλούνται από ανθρωπογενείς πιέσεις όπως οι συγκρούσεις με πλοία και ο υποθαλάσσιος θόρυβος.
Η συνολική έκταση του πάρκου είναι περίπου 18.000 km2.
7. Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες των εθνικών θαλάσσιων πάρκων τίθενται σήμερα σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου. Αμέσως μετά, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα προχωρήσει σε επεξεργασία των σχολίων της διαβούλευσης και τη σύνταξη του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος, με στόχο την κατάθεση αυτού στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Με την ολοκλήρωση της νομικής επεξεργασίας από το ΣτΕ και τη δημοσίευση των Προεδρικών Διαταγμάτων ολοκληρώνεται η θεσμοθέτηση των δύο πάρκων.
8. Πότε θα προχωρήσει η επόμενη φάση στο Αιγαίο;
Το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες είναι η πρώτη φάση ενός μεγάλου εγχειρήματος που αφορά περιοχές ολόκληρου του Αιγαίου. Όταν ολοκληρωθεί η υλοποίηση αυτού του σταδίου, θα ακολουθήσουν τα επόμενα.
