Η σοσιαλδημοκρατία υπήρξε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ο πυρήνας κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, του κοινωνικού κράτους και της πολιτικής σταθερότητας. Στην Ελλάδα, όμως, παραμένει ένα μονίμως ανολοκλήρωτο πολιτικό σχέδιο.
Γράφει ο Κώστας Τσιτούνας
Από τη μία, ο χώρος αυτός κουβαλά ιστορικό βάρος και προσδοκίες· από την άλλη, αδυνατεί εδώ και χρόνια να εμπνεύσει, να εκπροσωπήσει και να πείσει.
Η αποξένωση του ΠΑΣΟΚ από την βάση
Το ΠΑΣΟΚ της Μεταπολίτευσης υπήρξε ένα εθνικό-λαϊκό κόμμα με σοσιαλιστική ρητορική, όχι όμως με δομημένη σοσιαλδημοκρατική φιλοσοφία. Η περίοδος του εκσυγχρονισμού (κυβερνήσεις Σημίτη) έδωσε ενδεχομένως έναν πιο φιλοευρωπαϊκό και ρεαλιστικό τόνο, αλλά ταυτόχρονα αποξένωσε τα κοινωνικά στρώματα από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων και ενίσχυσε μια συγκεκριμένη ελίτ εξουσίας.
Χωρίς αρχή, μέση και τέλος ο ΣΥΡΙΖΑ
Η κρίση έφερε το ΣΥΡΙΖΑ στο προσκήνιο ως “αντισυστημικό” αριστερό κόμμα, και κατάφερε να καρπωθεί μεγάλο μέρος του σοσιαλδημοκρατικού χώρου, χωρίς όμως να έχει σαφή ιδεολογική ταυτότητα. Μάλλον τελούσε και τελεί υπό το καθεστώς σύγχυσης ακόμα και τώρα.
Η οικονομική κρίση κατέστρεψε τα ερείσματα του χώρου και αργότερα μετέφερε μεγάλο μέρος της κοινωνικής δυσαρέσκειας και προς τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος, παρά την κυβερνητική του εμπειρία, ποτέ δεν υιοθέτησε σοσιαλδημοκρατική κατεύθυνση με συνέπεια.
Σήμερα, η σοσιαλδημοκρατία στην Ελλάδα πάσχει από τρία βασικά ελλείμματα: ταυτότητας, στρατηγικής και εκπροσώπησης.
Δεν έχει διαμορφώσει ένα νέο αφήγημα για τις προκλήσεις του 21ου αιώνα: την ανισότητα, την πράσινη μετάβαση, την εργασιακή ανασφάλεια, τη διάρρηξη της μεσαίας τάξης. Επιπλέον, λείπει η ηγεσία που θα ενώσει και θα εκφράσει αυτό τον χώρο με όραμα και αξιοπιστία.
Η αναγέννηση της σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα δεν μπορεί να βασιστεί σε συνθήματα του παρελθόντος. Απαιτεί νέες κοινωνικές συμμαχίες, θεσμική σοβαρότητα, και ένα κοινωνικό συμβόλαιο που να συνδυάζει την κοινωνική δικαιοσύνη με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Ίσως το πρόβλημα τελικά να μην είναι μόνο κομματικό – αλλά βαθιά πολιτισμικό: στην Ελλάδα δεν απέκτησε ποτέ ισχυρές ρίζες μια κουλτούρα συνεργασίας, θεσμών και κοινωνικού διαλόγου, που είναι ο πυρήνας της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας.
Απογοήτευση
Το σημερινό εκλογικό τοπίο χαρακτηρίζεται από πολιτική ρευστότητα, απογοήτευση, και έλλειψη εμπιστοσύνης, στοιχεία που δυσκολεύουν τη σταθερή ανασύνταξη του χώρου.
Είναι άραγε μόνο θέμα προσώπου, είτε λέγεται Νίκος Ανδρουλάκης, είτε Σωκράτης Φάμελλος είτε Αλέξης Τσίπρας;