Ο Ένιο Μορικόνε δεν έγραψε απλώς μουσική για τον κινηματογράφο. Δημιούργησε έναν ολόκληρο ήχο, έναν νέο μουσικό κόσμο, που σφράγισε ανεξίτηλα δεκαετίες κινηματογραφικής παραγωγής.
του Χρήστου Μυτιλινιού
Με περισσότερα από 500 σάουντρακ για ταινίες και σειρές και πάνω από 100 συνθέσεις λόγιας μουσικής, ο Ιταλός συνθέτης άφησε πίσω του ένα έργο συγκρίσιμο μόνο με μύθους του 20ού αιώνα.
Επηρεασμένος από τις πρωτοπορίες του 20ού αιώνα αλλά και τον Μπαχ, ο Μορικόνε συνέθεσε για όλα τα είδη ταινιών, αλλά καθιερώθηκε παγκοσμίως με τον ήχο των σπαγγέτι γουέστερν, χάρη στη συνεργασία του με τον παιδικό του φίλο, Σέρτζιο Λεόνε. Ο συνδυασμός σφυριγμάτων, κιθάρας, φωνητικών, κουδουνιών και παράξενων οργάνων όπως η οκαρίνα δημιούργησε ένα νέο κινηματογραφικό ιδίωμα. Το σάουντρακ του «Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος» έγινε πιο διάσημο από την ίδια την ταινία – και αναγνωρίσιμο ακόμη και από ανθρώπους που δεν έχουν δει ποτέ το φιλμ.
Η γνωριμία με τον Λεόνε και το Χόλιγουντ
Η συνεργασία του με τον Σέρτζιο Λεόνε από το 1963 άλλαξε τις ζωές και των δύο. Με περιορισμένο προϋπολογισμό, ο Μορικόνε επιστρατεύει φαντασία και χτίζει τον ήχο των ταινιών «Για μια χούφτα δολάρια», «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» και φυσικά «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος», με τη χαρακτηριστική μελωδία της μονομαχίας που έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής. Ο «Άνθρωπος Χωρίς Όνομα» του Κλιντ Ίστγουντ απέκτησε δικό του μουσικό alter ego.
Η τεράστια επιτυχία των ταινιών γκρέμισε την κυριαρχία του αμερικανικού γουέστερν και άνοιξε τον δρόμο για τη διεθνή αναγνώριση του Μορικόνε. Ακολούθησαν συνεργασίες με σκηνοθέτες όπως οι Μπράιαν Ντε Πάλμα, Τέρενς Μάλικ, Τζον Χιούστον, Μπερτολούτσι, Πολάνσκι, Τορνατόρε, Στόουν και Λεβίνσον.
Αριστουργήματα και διαχρονικά σάουντρακ
Ανάμεσα στις κορυφαίες δημιουργίες του περιλαμβάνονται:
– «Η Αποστολή» του Ρόλαντ Τζόφι (1986), με τους συνδυασμούς ιθαγενών ήχων και ευρωπαϊκής λόγιας μουσικής
– «Οι Αδιάφθοροι» του Ντε Πάλμα
– «Ο Επαγγελματίας» με τον Ζαν-Πολ Μπελμοντό
– «Κάποτε στην Αμερική» (1984), η πιο ώριμη ίσως συνεργασία του με τον Λεόνε
– «Σινεμά ο Παράδεισος» και «Μαλένα» του Τορνατόρε, με τον οποίο συνδέθηκε βαθιά έως το τέλος της ζωής του
Όσκαρ και διεθνής καταξίωση
Παρά την αναγνώριση, χρειάστηκε να φτάσει στο 2007 για να τιμηθεί από την Αμερικανική Ακαδημία με τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της προσφοράς του. Το 2016 απέσπασε επιτέλους και το Όσκαρ καλύτερης μουσικής για την ταινία «Οι Μισητοί Οκτώ» του Ταραντίνο, σε ηλικία 87 ετών. Είχε δηλώσει με πικρία ότι για δεκαετίες τον καλούσαν στο Χόλιγουντ «μόνο για γουέστερν» – παρά το ότι το 90% του έργου του δεν ανήκει στο είδος.
Πιστός στη Ρώμη – Μακριά από τη λάμψη
Ο Μορικόνε δεν εγκατέλειψε ποτέ τη Ρώμη. Αρνήθηκε να μετακομίσει στην Καλιφόρνια, παρά τις προτάσεις των στούντιο. «Όλοι οι φίλοι μου είναι εδώ. Η Ρώμη είναι το σπίτι μου», έλεγε. Πολιτικά αυτοπροσδιοριζόταν ως «χριστιανός αριστερός», με ειλικρίνεια και χωρίς δογματισμούς.
Στη σκηνή, έδινε παραστάσεις μέχρι τα βαθιά του γεράματα με συμφωνικά σύνολα. Ήρθε και στην Ελλάδα αρκετές φορές, αφήνοντας άφωνο το κοινό. Η προσωπική του ζωή έμεινε διακριτική. Από το 1956 ήταν παντρεμένος με τη Μαρία Τράβια και απέκτησαν τέσσερα παιδιά.
Ο θάνατος και η αιωνιότητα
Ο «Maestro» έφυγε από τη ζωή στις 6 Ιουλίου 2020, σε ηλικία 91 ετών, έπειτα από πτώση στο σπίτι του. Πέντε χρόνια μετά, η μουσική του συνεχίζει να ακούγεται και να εμπνέει, όχι απλώς ως συνοδεία σε ταινίες, αλλά ως αυτόνομο καλλιτεχνικό έργο, που μιλάει στην ψυχή, γεφυρώνει πολιτισμούς και φέρνει δάκρυα, δύναμη, νοσταλγία.
Ο Ένιο Μορικόνε δεν ήταν απλώς ένας συνθέτης. Ήταν ο ίδιος, ένας ολόκληρος κινηματογράφος μόνος του.
Ακούστε εδώ τις μεγαλύτερες επιτυχίες του:
