Η Ελλάδα υπέβαλε στις 3 Σεπτεμβρίου προς τον ΟΗΕ ρηματική διακοίνωση ως απάντηση στην επιστολή της Λιβύης της 27ης Μαΐου που περιείχε διεκδικήσεις περιοχών στη Μεσόγειο βάσει του τουρκολιβυκού Μνημονίου. Το μνημόνιο, σύμφωνα με την Αθήνα, παραβιάζει τα θαλάσσια δικαιώματα των ελληνικών νησιών, αγνοεί τη γεωγραφία της περιοχής και επιχειρεί να αλλοιώσει τις γραμμές θαλάσσιας δικαιοδοσίας.
Η ελληνική επιστολή καταγράφει λεπτομερώς τους ισχυρισμούς και τις ενστάσεις: για τα οικόπεδα νότια, νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης, για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, καθώς και για τη νομιμότητα της Ελληνοαιγυπτιακής Συμφωνίας και της ΑΟΖ στο Ιόνιο.
Νομική βάση και έτοιμη διαπραγμάτευση
Η Αθήνα στη διακοίνωσή της επικαλείται το άρθρο 121 της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο κατοχυρώνει ότι όλα τα ελληνικά νησιά διαθέτουν πλήρη θαλάσσια ζώνη όπως κάθε άλλη χερσαία επικράτεια. Αυτό σημαίνει ότι η μέση γραμμή, όταν πρόκειται για οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης, πρέπει να υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη σημεία βάσης σε αυτά τα νησιά.
Η επιστολή επίσης απορρίπτει τα όρια που η Λιβύη έχει θέσει για την εξωτερική της ΑΟΖ, θεωρώντας ότι στη διατύπωσή τους χρησιμοποιήθηκαν παράνομες γραμμές βάσης και κλείσιμο του Κόλπου της Σύρτης, όπως και ότι το χάρτης που επισυνάπτεται συμπίπτει με το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο. Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα δηλώνει ότι δεν αποκλείει διαπραγματεύσεις, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνουν σεβόμενες τις διεθνείς συμβάσεις και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.
Ολόκληρη η επιστολή:
«Η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών έχει την τιμή να γνωστοποιήσει τα ακόλουθα σχετικά με τη ρηματική διακοίνωση της 27ης Μαΐου 2025 της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Λιβύης στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, απευθυνόμενη προς τον Γενικό Γραμματέα (A/79/916).
Α. Καταρχάς, η Ελλάδα απορρίπτει τον ισχυρισμό της Λιβύης ότι το «Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας – Κράτους της Λιβύης και της Κυβέρνησης της Τουρκικής Δημοκρατίας για την Οριοθέτηση Θαλάσσιων Ζωνών Δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο», το οποίο υπεγράφη στις 27 Νοεμβρίου 2019, «αποτελεί δίκαιη λύση βάσει του διεθνούς δικαίου». Τα δύο Κράτη δεν έχουν κοινά θαλάσσια σύνορα, λόγω της ύπαρξης πολυάριθμων ελληνικών νησιών, συμπεριλαμβανομένων της Κρήτης και των Δωδεκανήσων. Το μνημόνιο αγνοεί τα θαλάσσια δικαιώματα των ελληνικών νησιών και επιχειρεί να αλλοιώσει τη γεωγραφία στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Μόνιμη Αντιπροσωπεία παραπέμπει, επί του θέματος αυτού, στην επιστολή της 9ης Δεκεμβρίου 2019 της Μόνιμης Αντιπροσώπου της Ελλάδας προς τον Γενικό Γραμματέα, η οποία προσαρτήθηκε στην επιστολή της 14ης Φεβρουαρίου 2020 (A/74/706), καθώς και στις επιστολές των Μονίμων Αντιπροσώπων της, με ημερομηνίες 19 Μαρτίου 2020 (A/74/758), 20 Απριλίου 2020 (A/74/819), 1 Ιουνίου 2020 (A/74/872), 29 Σεπτεμβρίου 2020 (A/75/375-S/2020/958), 17 Νοεμβρίου 2022 (A/77/604), 24 Απριλίου 2023 (A/77/865) και 17 Ιανουαρίου 2024 (A/78/718), καθώς και στις ρηματικές διακοινώσεις της 2ας Σεπτεμβρίου 2020 (A/74/1006) και της 5ης Αυγούστου 2025 (A/79/983).
Β. Η Αντιπροσωπεία απορρίπτει επίσης τις αιτιάσεις της Λιβύης κατά της Συμφωνίας μεταξύ της Κυβέρνησης της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου για την οριοθέτηση των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών των δύο χωρών, η οποία υπεγράφη στο Κάιρο στις 6 Αυγούστου 2020. Η συμφωνία αυτή συνήφθη μεταξύ κρατών με αντικείμενες ακτές και σε πλήρη συμμόρφωση με τις σχετικές διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, όπως έχει ήδη τονισθεί στη ρηματική διακοίνωση της 2ας Σεπτεμβρίου 2020 (A/74/1006), καθώς και στην επιστολή της 29ης Σεπτεμβρίου 2020 της Μόνιμης Αντιπροσώπου της Ελλάδας προς τον Γενικό Γραμματέα (A/75/375-S/2020/958). Ο ισχυρισμός της Λιβύης ότι η συμφωνία αυτή «δεν συνάδει … με την αρχή της δικαιοσύνης», ενώ, ταυτόχρονα, παρουσιάζει ως «δίκαιο» το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο Κατανόησης, είναι αβάσιμος και αντιβαίνει στη Σύμβαση και την πρακτική της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών.
Γ. Οι αιτιάσεις της Λιβύης σχετικά με την πρόσφατη ανακοίνωση της Ελλάδας για διεθνή διαγωνισμό παραχώρησης και χρήσης αδειών έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές νότια της Κρήτης, καθώς και για τις ήδη χορηγηθείσες άδειες και τις σχετικές έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης, στερούνται οποιασδήποτε νομικής βάσης και αγνοούν το γεγονός ότι οι ανωτέρω περιοχές εμπίπτουν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία της Ελλάδας. Η Μόνιμη Αντιπροσωπεία επιθυμεί να επαναλάβει, υπό την έννοια αυτή, τη θέση της Ελλάδας, όπως αυτή εκτέθηκε στη ρηματική διακοίνωση της 5ης Αυγούστου 2025 (A/79/983).
Δ. Αναφορικά με το ζήτημα του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, με την υπ’ αριθ. 43090/574 Υπουργική Απόφαση του Υπουργού και του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελληνικής Δημοκρατίας, της 17ης Απριλίου 2025, η Ελλάδα καθόρισε τέσσερις θαλάσσιες χωροταξικές ενότητες στις θαλάσσιες περιοχές όπου ασκεί κυριαρχία, κυριαρχικά δικαιώματα ή δικαιοδοσία. Ο καθορισμός αυτός έγινε με σκοπό τη θέσπιση θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων, σε εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Ελλάδας βάσει της Οδηγίας 2014/89/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 23ης Ιουλίου 2014. Όπως προκύπτει από τον υπόμνημα του χάρτη που προσαρτάται (στην ελληνική και αγγλική γλώσσα) στην προαναφερθείσα Υπουργική Απόφαση, τα νότια όρια των θαλάσσιων χωροταξικών ενοτήτων 3 και 4, καθώς και το νοτιοδυτικό όριο της χωροταξικής ενότητας 4, ταυτίζονται με εκείνα της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας/αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Ελληνικής Δημοκρατίας στην περιοχή, όπως καθορίζονται σύμφωνα με τη Συμφωνία μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου για την οριοθέτηση των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών των δύο χωρών, που υπεγράφη στο Κάιρο στις 6 Αυγούστου 2020, καθώς και τις Συμφωνίες μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας για την οριοθέτηση των αντίστοιχων υφαλοκρηπίδων και θαλάσσιων ζωνών τους, που υπεγράφησαν στην Αθήνα στις 24 Μαΐου 1977 και στις 9 Ιουνίου 2020, αντιστοίχως. Για την περιοχή όπου δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία οριοθέτησης, τα σχετικά όρια καθορίζονται από τη μέση γραμμή, όπως περιγράφεται στο άρθρο 2(1) του Νόμου 2289/1995, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 156(1) του Νόμου 4001/2011 (ΦΕΚ 179/Α/22.8.2011). Η Ελλάδα έχει επανειλημμένα ενημερώσει τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για το γεγονός αυτό, όπως υπογραμμίστηκε στην επιστολή της 29ης Σεπτεμβρίου 2020 της Μόνιμης Αντιπροσώπου της Ελλάδας προς τον Γενικό Γραμματέα (A/75/375-S/2020/958). Υπό την έννοια αυτή, η Μόνιμη Αντιπροσωπεία επιθυμεί να τονίσει ότι, από τον υπόμνημα του χάρτη που προσαρτάται στην προαναφερθείσα Υπουργική Απόφαση, προκύπτει σαφώς ότι η μέση γραμμή καθορίζει τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας «έως τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, των οποίων οι ακτές είναι αντικείμενες ή παρακείμενες της Ελλάδας».
Ενόψει των ανωτέρω, η Μόνιμη Αντιπροσωπεία υπογραμμίζει ότι οι νότιες θαλάσσιες χωροταξικές ενότητές της, ήτοι οι ενότητες 3 και 4, έχουν καταρτιστεί σε πλήρη συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο. Ως εκ τούτου, η Μόνιμη Αντιπροσωπεία απορρίπτει τον ισχυρισμό της Λιβύης ότι ορισμένες περιοχές στο νότιο τμήμα του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου της Ελλάδας παραβιάζουν τις θαλάσσιες δικαιοδοτικές περιοχές της Λιβύης στη Μεσόγειο.
Ε. Σχετικά με την πρόσφατη ανακήρυξη από την Ελλάδα αποκλειστικής οικονομικής ζώνης στην περιοχή του Ιονίου, των Ιονίων Νήσων και μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο στην Πελοπόννησο, με το Προεδρικό Διάταγμα 33/2025 (ΦΕΚ 59/Α/17.04.2025), η Μόνιμη Αντιπροσωπεία θα ήθελε να τονίσει ότι ο ισχυρισμός της Λιβύης ότι η ζώνη αυτή επικαλύπτει την υφαλοκρηπίδα της είναι παντελώς αβάσιμος. Ειδικότερα, αναφορικά με τη θέση της Λιβύης ότι το νότιο όριο της εν λόγω αποκλειστικής οικονομικής ζώνης δεν είναι ίσης απόστασης από τις κύριες ακτές της Λιβύης και της Ελλάδας, η Μόνιμη Αντιπροσωπεία υπογραμμίζει τα εξής: το νότιο αυτό όριο, που εκτείνεται μεταξύ του σημείου 16 του νοτιοδυτικού ορίου της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (το οποίο είναι ταυτόσημο με το σημείο 16 της συνοριακής γραμμής μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας, όπως καθορίστηκε στις ανωτέρω Συμφωνίες), και του σημείου 16-Α στο Ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου, εμπίπτει σε περιοχή αποκλειστικής ελληνικής δικαιοδοσίας, βορειότερα της μέσης γραμμής μεταξύ των ακτών της Λιβύης και της Ελλάδας στην εν λόγω θαλάσσια περιοχή.
Ειδικότερα, αναφορικά με την αναφορά, στη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης, στη μέση γραμμή μεταξύ «των κύριων ακτών της Λιβύης και της Ελλάδας», η Μόνιμη Αντιπροσωπεία τονίζει ότι η Ελλάδα απορρίπτει τον ισχυρισμό ότι η μέση γραμμή πρέπει να υπολογίζεται «μεταξύ των κύριων ακτών της Λιβύης και της Ελλάδας». Η Ελλάδα υπογραμμίζει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 121 της Σύμβασης, το οποίο αποτυπώνει εθιμικό διεθνές δίκαιο, όλα τα ελληνικά νησιά διαθέτουν θαλάσσιες ζώνες με τον ίδιο τρόπο όπως οποιαδήποτε άλλη χερσαία επικράτεια. Συνεπώς, κάθε μέση γραμμή μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης πρέπει να χαράσσεται με αναφορά σε σημεία βάσης στα σχετικά ελληνικά νησιά.
ΣΤ. Σχετικά με την «επίσημη θέση της Λιβύης για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της στη Μεσόγειο», καθώς και τις σχετικές συντεταγμένες και χάρτη που περιέχονται στο παράρτημα της ρηματικής διακοίνωσης της Λιβύης, που υποτίθεται ότι ορίζουν τα όρια αυτά, πρέπει να τονισθεί ότι ισχύουν όλα τα ανωτέρω και ότι οι αξιώσεις της Λιβύης είναι ατεκμηρίωτες και νομικά αβάσιμες.
Τα εξωτερικά αυτά όρια έχουν μετρηθεί βάσει των ευθειών γραμμών βάσης που καθόρισε η Λιβύη το 2005, καθώς και βάσει γραμμής κλεισίματος στον Κόλπο της Σύρτης, τα οποία είναι όλα παράνομα και αδικαιολόγητα βάσει του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, για τους λόγους που αναφέρονται στην επιστολή της 17ης Ιανουαρίου 2024 της Μόνιμης Αντιπροσώπου της Ελλάδας προς τον Γενικό Γραμματέα (A/78/718).
Το υποτιθέμενο εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας της Λιβύης είναι, μεταξύ του προτελευταίου σημείου της συνοριακής γραμμής μεταξύ Λιβύης και Αιγύπτου και του σημείου Β, ταυτόσημο με τα «ανατολικά θαλάσσια σύνορα της Λιβύης» που περιγράφονται στη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης της 13ης Φεβρουαρίου 2023 (A/77/742). Τα «ανατολικά αυτά θαλάσσια σύνορα» έχουν επίσης προβληθεί από τη Λιβύη στη βάση του αυθαίρετου «Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας – Κράτους της Λιβύης και της Κυβέρνησης της Τουρκικής Δημοκρατίας για την Οριοθέτηση Θαλάσσιων Ζωνών Δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο», που υπεγράφη στις 27 Νοεμβρίου 2019. Υπό την έννοια αυτή, πρέπει να υπενθυμιστεί ότι η Ελλάδα έχει αντιταχθεί στις αξιώσεις της Λιβύης όσον αφορά τα ανατολικά θαλάσσια σύνορά της, καθόσον παραβιάζουν τα κυριαρχικά της δικαιώματα και βασίζονται στο Μνημόνιο του 2019, μέσω επιστολών της Μόνιμης Αντιπροσώπου της προς τον Γενικό Γραμματέα, με ημερομηνίες 24 Απριλίου 2023 (A/77/865) και 17 Ιανουαρίου 2024 (A/78/718).
Το εν λόγω υποτιθέμενο εξωτερικό όριο είναι, μεταξύ των σημείων Β και Α, ταυτόσημο με την άκυρη γραμμή οριοθέτησης του «Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας – Κράτους της Λιβύης και της Κυβέρνησης της Τουρκικής Δημοκρατίας για την Οριοθέτηση Θαλάσσιων Ζωνών Δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο», που υπεγράφη στις 27 Νοεμβρίου 2019.
Μεταξύ του σημείου Α και του σημείου 12, το υποτιθέμενο εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας της Λιβύης έχει χαραχθεί αγνοώντας πλήρως τα ελληνικά νησιά και τα θαλάσσια δικαιώματά τους, περιλαμβανομένων εντός 12 ναυτικών μιλίων από την ακτή. Υπό την έννοια αυτή, η Ελλάδα απορρίπτει, για ακόμη μία φορά, τον ισχυρισμό της Λιβύης ότι η μέση γραμμή πρέπει να υπολογίζεται «μεταξύ των ακτών των δύο ηπειρωτικών τμημάτων».
Ενόψει των ανωτέρω, η Ελλάδα απορρίπτει ως αβάσιμη και παράνομη, όσον αφορά τα κυριαρχικά της δικαιώματα και τη δικαιοδοσία της, την «επίσημη θέση της Λιβύης για τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας της στη Μεσόγειο», καθώς και τις σχετικές συντεταγμένες και τον χάρτη.
Επιπλέον, η Ελλάδα έχει διαμαρτυρηθεί για τη Ζώνη Προστασίας Αλιείας της Λιβύης, που ανακηρύχθηκε το 2005 και αποτυπώνεται στον προαναφερθέντα χάρτη. Η Ελλάδα παραπέμπει, επί του ζητήματος αυτού, στην επιστολή της 24ης Απριλίου 2023 της Μόνιμης Αντιπροσωπειας προς τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, απευθυνόμενη προς τον Γενικό Γραμματέα (A/77/865).
Η Ελλάδα αντιτίθεται επίσης στα εξωτερικά όρια της συνορεύουσας ζώνης της Λιβύης, η οποία ανακηρύχθηκε το 2023 και απεικονίζεται επίσης στον προαναφερθέντα χάρτη. Η Ελλάδα παραπέμπει, επί του ζητήματος αυτού, στην επιστολή της 17ης Ιανουαρίου 2024 της Μόνιμης Αντιπροσώπου της Ελλάδας στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, απευθυνόμενη προς τον Γενικό Γραμματέα (A/78/718), υπενθυμίζοντας παράλληλα και τη σχετική θέση των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως εκφράστηκε στη ρηματική διακοίνωση της 29ης Νοεμβρίου 2024 της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ουγγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, απευθυνόμενη προς την Πρεσβεία της Λιβύης στις Βρυξέλλες.
Η ελληνική πλευρά εκφράζει, για μία ακόμη φορά και επιφυλασσόμενη πάντοτε όλων των δικαιωμάτων της, την ετοιμότητά της να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις με τη λιβυκή πλευρά για την οριοθέτηση των αντίστοιχων θαλάσσιων ζωνών τους, βάσει του διεθνούς δικαίου.
Η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας θα εκτιμούσε εάν η παρούσα ρηματική διακοίνωση κυκλοφορήσει ως έγγραφο της Γενικής Συνέλευσης, υπό το θέμα 75 της ημερήσιας διάταξης, και δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του Τμήματος Θαλάσσιων Υποθέσεων και Δικαίου της Θάλασσας, καθώς και στην επόμενη έκδοση του Δελτίου Δικαίου της Θάλασσας».
Διαβάστε επίσης:
