Η επικείμενη πρώτη επίσημη επίσκεψη του Πάπα Λέοντα ΙΔ’ στο εξωτερικό, με προορισμό την Τουρκία και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, έχει ήδη πυροδοτήσει έντονες αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της Καθολικής Εκκλησίας, καθώς ο Ποντίφικας προχώρησε σε μια ισχυρή χειρονομία διαλόγου προς την Ορθοδοξία: την πρόταση χρήσης του Συμβόλου της Πίστεως στην αρχική του μορφή, παραλείποντας τη λατινική προσθήκη του Filioque.
Ο Πάπας Λέων ΙΔ’, μέσω της Αποστολικής Επιστολής In Unitate Fidei («Στην Ενότητα της Πίστης»), προκάλεσε έντονες αντιδράσεις σε συντηρητικούς καθολικούς κύκλους προτείνοντας την επιστροφή στο αρχικό κείμενο του Συμβόλου της Πίστεως, όπως συντάχθηκε στις πρώτες δύο Οικουμενικές Συνόδους (Νίκαιας το 325 μ.Χ. και Κωνσταντινούπολης το 381 μ.Χ.). Η κίνηση αυτή αφορά τη ρητή παράλειψη του Filioque—της φράσης που δηλώνει ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται «και εκ του Υιού»—μία προσθήκη που εισήχθη στη ρωμαϊκή λειτουργία μόλις το 1014 και αποτελεί ένα από τα θεολογικά ζητήματα που οδήγησαν στο Σχίσμα του 1054.
Ο Ποντίφικας κάλεσε εμφατικά τους Χριστιανούς να υπερβούν τις «θεολογικές διαμάχες» που, όπως είπε, «έχουν χάσει την ύπαρξή τους» (raison d’être) και να ανακαλύψουν από κοινού την πίστη που ομολογήθηκε στη Νίκαια πριν από 1.700 χρόνια. Υπογράμμισε ότι το Σύμβολο της Πίστεως της Νίκαιας «μπορεί να είναι η βάση και το σημείο αναφοράς» για μια ανανεωμένη πορεία προς την πλήρη κοινωνία μεταξύ των Εκκλησιών, προσφέροντας ένα πρότυπο «αληθινής ενότητας σε νόμιμη ποικιλομορφία». Μάλιστα, το έγγραφο παραπέμπει σε άρθρο του L’Osservatore Romano του 1995, όπου η Καθολική Εκκλησία αναγνώριζε την «κανονιστική και αμετάκλητη αξία» του Συμβόλου της Πίστεως που ομολογήθηκε στα Ελληνικά το 381, χωρίς το Filioque.
Η κίνηση αυτή του Πάπα Λέοντα συνδέεται άμεσα με το επικείμενο πρώτο του επίσημο ταξίδι, το οποίο θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου με προορισμό την Τουρκία. Ο Ποντίφικας ανταποκρίνεται στην επίσημη πρόσκληση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α’ για ένα κοινό προσκύνημα στη Νίκαια της Βιθυνίας, τον τόπο όπου συνήλθε η Α’ Οικουμενική Σύνοδος, με αφορμή τη συμπλήρωση 1.700 ετών. Η παραμέριση του Filioque πριν ακόμα πατήσει το πόδι του στην Κωνσταντινούπολη αποτελεί συνειδητή επιλογή για τη συμφιλίωση με τις Ανατολικές Εκκλησίες, επιδιώκοντας να αφήσει πίσω τις ιστορικές διαφωνίες και να ενισχύσει την πορεία προς την ορατή ενότητα.
Ωστόσο, η πρωτοβουλία αυτή έχει προκαλέσει έντονη ενόχληση και ανησυχία σε μερίδα συντηρητικών Καθολικών κύκλων. Σχολιαστές, όπως ο Murray Rundus και το Radical Fidelity, εκφράζουν φόβους ότι η δήλωση του Πάπα ότι οι διαμάχες «έχουν χάσει την ύπαρξή τους» υπονοεί πως δογματικές αλήθειες όπως το Filioque ή ακόμα και το Πρωτείο του Πάπα είναι είτε διαπραγματεύσιμες είτε «ηθικά αδιάφορες».
Ο Murray Rundus χαρακτήρισε το σχετικό απόσπασμα ως «ένα από τα πιο ανησυχητικά και μπερδεμένα μέρη του εγγράφου», δηλώνοντας πως εάν αυτά τα δόγματα δεν δικαιολογούν πλέον τον χωρισμό, τότε είτε είναι διαπραγματεύσιμα, είτε ο χωρισμός είναι αδιάφορος—δύο επιλογές που θεωρεί «ασυμβίβαστες με την Καθολική Εκκλησιολογία». Αντίστοιχα, το Radical Fidelity έθεσε το ανησυχητικό ερώτημα: «Ποιες διαμάχες; Το Filioque; Το πρωτείο του Πάπα;… Η δογματική αλήθεια ποτέ δεν χάνει τον σκοπό της». Οι κριτικές αυτές αναδεικνύουν τον δογματικό διχασμό που προκαλεί η ειλικρινής κίνηση του Πάπα Λέοντα στον δρόμο του οικουμενικού διαλόγου.
Διαβάστε επίσης:
ΕΕ: «Κάθε χώρα υποχρεούται να αναγνωρίζει τον γάμο των ομοφυλοφίλων»
Νιγηρία: 35 εκατομμύρια άνθρωποι στο όριο οξείας πείνας
Διεθνής Αμνηστία: Κατηγορεί τους παραστρατιωτικούς για «εγκλήματα πολέμου» στο Σουδάν
