Σεπτέμβριος 1590. Ο θάνατος του πάπα Σίξτου Ε΄ ανοίγει ξανά το παιχνίδι της εξουσίας στο Βατικανό. Οι καρδινάλιοι συγκεντρώνονται για να εκλέξουν τον διάδοχο. Οι Μεδίκοι κινούν τα νήματά τους, οι μεγάλες ευρωπαϊκές αυλές περιμένουν με αγωνία το αποτέλεσμα.
Στις 15 Σεπτεμβρίου, τα νέα διαδίδονται: στον θρόνο του Αγίου Πέτρου ανεβαίνει ο 69χρονος διπλωμάτης Τζιοβάνι Μπατίστα Καστάνια, που παίρνει το όνομα Ουρβανός Ζ΄. Δώδεκα ημέρες αργότερα, στις 27 Σεπτεμβρίου, πεθαίνει από ελονοσία.
Η πιο σύντομη παποσύνη στην Ιστορία μόλις έχει γραφτεί.
Από διπλωμάτης σε πάπα
Γεννημένος στη Ρώμη το 1521, με καταγωγή από ευγενική οικογένεια της Γένοβας, ο Καστάνια ακολούθησε σπουδές νομικής στην Μπολόνια, αποκτώντας διδακτορικό στο κανονικό και αστικό δίκαιο. Γρήγορα βρέθηκε στην υπηρεσία της Ρωμαϊκής Κουρίας.
Η σταδιοδρομία του ήταν εντυπωσιακή: αρχιεπίσκοπος Ροσάνο, παπικός απεσταλμένος στην Ισπανία και τη Βενετία, λεγάτος στη Φλάνδρα και την Κολωνία, ακόμη και κυβερνήτης πόλεων όπως η Φάνο και η Περούτζια. Ένας άνθρωπος με φήμη αδιάφθορου διπλωμάτη και μετριοπαθούς χαρακτήρα.
Το 1583 ο Γρηγόριος ΙΓ΄ τον έκανε καρδινάλιο. Στο κονκλάβιο του 1590, η εικόνα του ως έντιμου συμβιβαστικού υποψηφίου έγειρε την πλάστιγγα υπέρ του.
Ο πάπας των φτωχών
Παρά τις μόλις δώδεκα μέρες που έμεινε στον θρόνο, ο Ουρβανός Ζ΄ φρόντισε να αφήσει σαφές κοινωνικό αποτύπωμα.
- Επιδότησε τους αρτοποιούς, ώστε το ψωμί να πωλείται κάτω του κόστους, προστατεύοντας τους φτωχούς.
- Περιόρισε τις πολυτελείς δαπάνες της παπικής αυλής.
- Χρηματοδότησε δημόσια έργα ακόμη και με χρήματα από την προσωπική του περιουσία.
- Και, τολμηρά για την εποχή, απαγόρευσε τον νεποτισμό. Σε μια Ρώμη όπου οι συγγενείς των παπών καταλάμβαναν θέσεις και πλούτιζαν, ο ίδιος έκλεισε την πόρτα στους δικούς του.
Η εκλογή του φάνηκε σαν ανάσα αλλαγής για μια Εκκλησία βυθισμένη στις αντιθέσεις και τα συμφέροντα.
Ο πρώτος πόλεμος στον καπνό
Εκείνη την περίοδο, η Ευρώπη ανακάλυπτε τη «μόδα» του καπνού, που είχε φτάσει από τον Νέο Κόσμο. Στην Αγγλία, ο Σερ Ουόλτερ Ράλεϊ τον έκανε σύμβολο status.
Ο Ουρβανός Ζ΄, όμως, ανησύχησε. Και αντέδρασε δραστικά: εξέδωσε διάταγμα που απαγόρευε το κάπνισμα, τη μάσηση και την εισπνοή καπνού μέσα ή έξω από εκκλησία, με ποινή τον αφορισμό.
Ήταν η πρώτη αντικαπνιστική απόφαση στην Ευρώπη. Για τον πάπα, το ζήτημα δεν ήταν μόνο υγειονομικό αλλά και σεβασμός στον ιερό χώρο. Το διάταγμα αυτό παρέμεινε σε ισχύ για αιώνες, μέχρι τον 18ο αιώνα.
Ένας θάνατος πριν τη στέψη
Μόλις δύο μέρες μετά την εκλογή του, ο Ουρβανός Ζ΄ αρρώστησε με υψηλό πυρετό. Η διάγνωση: ελονοσία. Δώδεκα ημέρες αργότερα πέθανε, χωρίς να προλάβει να στεφθεί επίσημα.
Η παποσύνη του καταγράφηκε ως η συντομότερη αναγνωρισμένη στην Ιστορία. Η Ρώμη ένιωσε ότι χάθηκε μια ευκαιρία για πραγματική αλλαγή.
Κληρονομιά μεγαλύτερη από τις μέρες του
Παρά τη βραχύβια παρουσία του, ο Ουρβανός Ζ΄ άφησε πίσω του κληρονομιά που ξεπέρασε τον χρόνο.
- Το αντικαπνιστικό του διάταγμα έμεινε στην ιστορία ως η πρώτη ρύθμιση κατά του καπνίσματος.
- Οι κοινωνικές του πολιτικές έδωσαν ένα πρώιμο παράδειγμα κοινωνικής δικαιοσύνης.
- Η προσωπική του περιουσία μοιράστηκε μετά θάνατον ως προίκα σε φτωχά κορίτσια.
Η σορός του μεταφέρθηκε αργότερα στη Σάντα Μαρία σόπρα Μινέρβα, δίπλα στο Πάνθεον. Εκεί αναπαύεται, θυμίζοντας ότι η Ιστορία δεν μετριέται μόνο σε χρόνια, αλλά και σε ιδέες.
Ο πάπας που έζησε λίγο – και έγραψε πολύ
Ο Ουρβανός Ζ΄, ο «πάπας των 12 ημερών», αποδεικνύει ότι ακόμη και μια στιγμή εξουσίας αρκεί για να αφήσεις ανεξίτηλο αποτύπωμα.
Η ειρωνεία είναι πικρή: έζησε ελάχιστα στον θρόνο, αλλά η Ιστορία τον θυμάται όχι ως έναν ασήμαντο πάπα, αλλά ως τον άνθρωπο που ξεκίνησε έναν αγώνα αιώνες πριν από την εποχή του.
Διαβάστε επίσης:
Προ των πυλών οι αυξήσεις στο νερό – Πώς… έστρωσε το χαλί ο Xάρης Σαχίνης
Απεργία: Πώς θα κινηθούν τρόλεϊ, λεωφορεία, μετρό και ταξί την 1η Οκτωβρίου
