Νέα ανάρτηση του πρώην υπουργού Οικονομικών της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Ευκλείδη Τσακαλώτου στο προσωπικό του blog notjusteconomics.eu όπου ανεβάζει τις θέσεις του για την οικονομία και την πολιτική με τίτλο «Σημειώσεις #5 – Ένας οδηγός για να εντοπίζει κανείς έναν Αριστερό έτοιμο για τη μετάβαση στο ακραίο κέντρο».
Στην ουσία πρόκειται για έναν οδηγό για γνήσιους Αριστερούς δηλαδή ένα «Αριστερόμετρο» και μια «κρυμμένη» κριτική στον πρώην πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και στις μελλοντικές του πολιτικές κινήσεις. Αναφέρει ότι έξη επιχειρήματα για να εντοπίσει κάποιος έναν Αριστερό που μεταβαίνει ιδεολογικά στο ακραίο κέντρο και να «βοηθήσει όσους συνεχίζουν τον αγώνα να εντοπίζουν τις μετατοπίσεις που βρίσκονται προ των πυλών!»
Ολόκληρη η ανάρτηση του Ευκλείδη Τσακαλώτου
«Σημειώσεις #5 – Ένας οδηγός για να εντοπίζει κανείς έναν Αριστερό έτοιμο για τη μετάβαση στο ακραίο κέντρο»
21 Νοεμβρίου, 2025
Καθώς ωριμάζεις, κοινώς καθώς μεγαλώνεις, γνωρίζεις πλέον ένα σημαντικό αριθμό ανθρώπων που κάποτε ανήκαν στην Αριστερά και που έχουν διανύσει μια μακρά – μερικές φορές όχι και τόσο μακρά – πορεία προς το ακραίο κέντρο. Καθώς μια νέα γενιά ακτιβιστών, συνδικαλιστών και αριστερών εμφανίζεται στο προσκήνιο, σκέφτηκα να τους παράσχω ορισμένα ενδεικτικά σημάδια μιας επικείμενης μετατόπισης στις θέσεις των σημερινών συντρόφων ή συνοδοιπόρων τους.
1. «Ξέρεις, η περισσότερη βία πλήττει τα φτωχότερα στρώματα της κοινωνίας, άρα είναι σημαντικό εμείς στην Αριστερά να παίρνουμε σοβαρά την εγκληματικότητα. Η εγκληματικότητα δεν μπορεί να είναι μόνο θέμα της Δεξιάς.»
Από μόνη της, αυτή η δήλωση — όπως και οι επόμενες — δεν έχει κάτι το μεμπτό. Είναι πράγματι γεγονός ότι η εγκληματικότητα επηρεάζει πολύ έντονα τις φτωχότερες κοινότητες της εργατικής τάξης. Όμως η πορεία που συχνά ακολουθείται ξεκινά από το «σκληρός με την εγκληματικότητα, σκληρός με τις αιτίες της εγκληματικότητας» (Μπλερ) και καταλήγει στο «η Αριστερά είναι με το μέρος των εγκληματιών» (όπως έχει πει ο σημερινός υπουργός δικαιοσύνης της Ελλάδας). Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να δείχνουν ότι οι προοδευτικές κυβερνήσεις είναι «χαλαρές» απέναντι στο έγκλημα, και ακόμη λιγότερα ότι οι αριστεροί δεν έχουν γράψει εκτενώς για το θέμα και δεν έχουν προτείνει πλήθος λύσεων — η βιβλιογραφία είναι τεράστια. Αντίθετα, αν κάτι ισχύει, είναι ότι οι προοδευτικές κυβερνήσεις υπήρξαν υπερβολικά συντηρητικές στον τρόπο που προσεγγίζουν το ζήτημα.
2. «Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη ότι στη σύγχρονη εποχή τα πρότυπα ζωής έχουν αλλάξει και πολλοί άνθρωποι καλωσορίζουν πιο ευέλικτες μορφές εργασίας. Πρέπει να συμβαδίσουμε με την εποχή.»
Αυτή η αντίληψη υπήρξε κεντρική για τους θεωρητικούς του Τρίτου Δρόμου και παραμένει δημοφιλής σήμερα, παρά τα αδιάψευστα στοιχεία για την επακόλουθη αύξηση των ανισοτήτων. Και πάλι, κάποιοι πράγματι μπορεί να επωφελούνται από τη μερικής απασχόλησης εργασία, την εξ αποστάσεως εργασία ή την εργασία των ψηφιακών νομάδων. Όμως η κρίσιμη λέξη εδώ είναι η επιλογή. Η ώθηση προς την επισφαλή εργασία δεν καθοδηγήθηκε από τη ζήτηση, αλλά από την προσφορά επισφαλών θέσεων που αύξησαν την εκμετάλλευση των εργαζομένων — και όχι μόνο των νέων – και συνέβαλαν τα μέγιστα στην αύξηση των ανισοτήτων.
3. «Η Αριστερά ασχολείται υπερβολικά με την αναδιανομή του πλούτου και όχι με την παραγωγή του.»
Και εδώ υπάρχει ένα ψήγμα αλήθειας, αλλά συχνά οδηγεί σε μια επανεκτίμηση της υποτιθέμενης δυναμικής της αγοράς και της σημασίας της επιχειρηματικότητας — ιδιαίτερα της «υγιούς» επιχειρηματικότητας. Επιπλέον, η απαξίωση της παραγωγής δεν μπορεί να θεωρηθεί χαρακτηριστικό των κινημάτων της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης και της επιστροφής στα κοινά, της συζήτησης για το πώς θα έμοιαζε ένα αναπτυξιακό κράτος, ούτε της τεράστιας συζήτησης για την ανάγκη αλλαγής των μοντέλων κατανάλωσης και παραγωγής αν θέλουμε να σωθεί το κλίμα. Σε κάθε περίπτωση, είναι περίεργο να γίνεται αυτή η κριτική όταν περίπου το 1,6% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει συγκεντρώσει σχεδόν το 50% του παγκόσμιου πλούτου.
4. «Η Αριστερά είναι εμμονική με τις δημόσιες επιχειρήσεις ενώ το θετικό αποτέλεσμα που προσδοκά μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα από τον ιδιωτικό τομέα με κατάλληλη ρύθμιση».
Εδώ δυσκολεύομαι να βρω έστω και κάποιο ψήγμα αλήθειας. Αν έχει δείξει κάτι η περίοδος του νεοφιλελευθερισμού είναι ότι οι εταιρείες που υποτίθεται ότι είναι τα υποκείμενα της ρύθμισης έχουν τον πρώτο λόγο στη λειτουργία των ρυθμιστικών αρχών. Οι σιδηρόδρομοι της Βρετανίας, το νερό στη Γαλλία και σχεδόν όλες οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας στην Ελλάδα αποδεικνύουν ακριβώς αυτό. Και κάτι επιπλέον το θέμα της ιδιοκτησίας δεν είναι μόνο θέμα αποτελεσματικότητας, αν δηλαδή οι ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι πιο αποτελεσματικές από τις δημόσιες. Είναι και θέμα ισχύος – οι ιδιωτικοποιήσεις έχουν αυξήσει την ισχύ του ιδιωτικού τομέα και τη δυνατότητά του να επιβληθεί στο δημόσιο συμφέρον.
5. «Το κράτος είναι μια απολιθωμένη γραφειοκρατία, με δημόσιους υπαλλήλους που έχουν λίγα κίνητρα να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον λόγω της εργασιακής τους ασφάλειας.»
Το πρόβλημα με αυτή τη δήλωση είναι αυτό που συχνά ακολουθεί «με μια φυσικότητα»: γιατί να μην καθιερώσουμε οιονεί αγορές, π.χ. στην εκπαίδευση ή την υγεία, ώστε να δοθούν τα «σωστά» κίνητρα στους δημοσίους υπαλλήλους (σωστά για ποιον, θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς) και να ευθυγραμμιστούν με τους δημόσιους στόχους; Η ιδέα ότι η ενίσχυση της δημοκρατίας, τα συνεργατικά μοντέλα, οι επιτροπές πολιτών και άλλες προτάσεις που υπάρχουν, μπορούν να βελτιώσουν το σύστημα, δεν εξετάζεται ποτέ. Ένα κράτος που λειτουργεί με επιχειρηματικά κριτήρια είναι ένα κράτος που υπηρετεί επιχειρηματικά συμφέροντα. Τα τελευταία σαράντα χρόνια εμπειρίας το αποδεικνύουν ξεκάθαρα.
6. «Ο συμμετοχικός σοσιαλισμός, ο κρατικός σχεδιασμός ή οι συμμετοχικοί προϋπολογισμοί είναι καλές ιδέες στη θεωρία, αλλά στην πράξη άχρηστες, γιατί απαιτούν πολύ χρόνο από τον πολίτη που δεν μπορεί να συμμετέχει συνεχώς σε συμβούλια διαβούλευσης.»
Το επιχείρημα για το «κόστος της δημοκρατίας», μαζί με τη μονεταριστική μακροοικονομική πολιτική, υπήρξε ένας από τους βασικούς πυλώνες της ανόδου του νεοφιλελευθερισμού (θεωρία δημόσιας επιλογής). Όμως οι εξαντλητικοί ρυθμοί ζωής, η ανάγκη για περισσότερες από μία δουλειές, η πίεση για ανταγωνισμό και η επιβολή καταναλωτικών προτύπων δεν είναι φυσιολογικές συνθήκες της ανθρώπινης φύσης, αλλά στοιχεία ενός συστήματος που ενίσχυσαν τόσο οι θεωρίες δημόσιας επιλογής όσο και ο μονεταρισμός. Για όσους επηρεάζονται ολοένα και περισσότερο από την οικολογική σκέψη και την ανάγκη να σταματήσει η κούρσα της αέναης ανάπτυξης, ο στόχος των εναλλακτικών πολιτικών είναι ακριβώς η πιο χαλαρή ζωή και ο περισσότερος ελεύθερος χρόνος — για πολιτισμικές δραστηριότητες και για συμμετοχή στα ζητήματα που απασχολούν τους απλούς ανθρώπους. Η έλλειψη χρόνου για δημοκρατική διαβούλευση είναι στόχος του σύγχρονου καπιταλισμού, όχι λόγος για τη διατήρησή του.
*****
Όσοι υιοθετούν ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω επιχειρήματα μπορεί να τα πιστεύουν πραγματικά, μπορεί να ταιριάζουν καλύτερα στις αλλαγές στην οικονομική τους κατάσταση, ή μπορεί να έχουν χάσει την πίστη τους στην ικανότητα της πολιτικής να αλλάξει τον κόσμο. Ό,τι κι αν ισχύει, ελπίζω αυτό το εγχειρίδιο να βοηθήσει όσους συνεχίζουν τον αγώνα να εντοπίζουν τις μετατοπίσεις που βρίσκονται προ των πυλών!
Διαβάστε επίσης
Τσακαλώτος κατά Τσίπρα: Αν απευθύνεσαι σε όλους δεν απευθύνεσαι σε κανέναν (βίντεο)
Τσακαλώτος για Τσίπρα: Σε αυτή τη φάση δεν μπορεί να μας βγάλει από την κρίση μόνος του ένας ηγέτης
