Επισήμως, η Θεσσαλονίκη συνεχίζει να συστήνεται ως «πόλη των φοιτητών». Στις καμπάνιες, στα δημοτικά αφηγήματα, στις συζητήσεις για το city branding, η νεολαία είναι πάντα στην πρώτη γραμμή. Ανεπίσημα, όμως, γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να είσαι φοιτητής εδώ χωρίς δύο βασικές προϋποθέσεις: γονείς με γερό πορτοφόλι ή έναν/δύο συγκάτοικους–σωσίβια.
Τα στοιχεία δεν αφήνουν μεγάλο χώρο για ωραιοποίηση. Τα φοιτητικά ενοίκια στην Ελλάδα έχουν εκτιναχθεί – αυξημένα περίπου 110% την τελευταία δεκαετία, με άνοδο γύρω στο 7% μόνο μέσα στο 2025. Στη Θεσσαλονίκη, η μέση ζητούμενη τιμή για φοιτητική κατοικία κινείται πλέον στην περιοχή των 410-420 ευρώ μέσα στον δήμο και περίπου 350-360 ευρώ στα προάστια, με ετήσια αύξηση κοντά στο 10-11%. Με απλά λόγια: η κλασική γκαρσονιέρα-φοιτητικό όνειρο στην Τούμπα, στην Καμάρα ή στα Κάτω Λαδάδικα έχει γίνει σήμερα ένα μικρό, αλλά καθόλου ευκαταφρόνητο, επενδυτικό προϊόν.
Η πόλη παραμένει νέα στα φυλλάδια. Στο ΙΒΑΝ, όμως, μοιάζει όλο και πιο γερασμένη.
Δύο φοιτητές, δύο πόλεις
Ο φοιτητής της Τούμπας ζει το «παραδοσιακό» φοιτητικό αφήγημα. Είναι 10-15 λεπτά από το ΑΠΘ, κινείται με τα πόδια ή με ένα λεωφορείο, πηγαίνει για καφέ ή μπίρα σε μαγαζιά που βρίσκονται τρεις γωνίες από το σπίτι του, μοιράζεται τη γειτονιά με άλλους φοιτητές, εργαζόμενους, οικογένειες. Η Τούμπα, παρά τις αλλαγές, κρατά ακόμη κάτι από αυτό το μίγμα λαϊκής γειτονιάς και φοιτητικής ζωντάνιας.
Για να το ζήσει αυτό, όμως, πληρώνει 380–450 ευρώ για γκαρσονιέρα, μοιράζεται λογαριασμούς με άλλους έναν ή δύο, δουλεύει part-time ή στηρίζεται σε ένα σταθερό «χαρτζιλίκι» από το σπίτι. Η φοιτητική ανεξαρτησία έχει μετατραπεί σε μια προσεκτική, μόνιμη ακροβασία πάνω από τον μηνιαίο προϋπολογισμό.
Ο φοιτητής του Ευόσμου, από την άλλη, ζει σχεδόν σε άλλη πόλη. Το ενοίκιο είναι χαμηλότερο, 300-350 ευρώ για ένα διαμέρισμα που μοιράζεται συχνά με άλλους. Αλλά η καθημερινότητα είναι διαφορετική: 40-50 λεπτά μέχρι το κέντρο με λεωφορείο, επιστροφή τη νύχτα με ταξί, με φίλους ή με περπάτημα, πολύ λιγότερη πρόσβαση σε όλα αυτά που θεωρούμε αυτονόητα «φοιτητικά», από τις πρόβες θεάτρου και τα στέκια μέχρι τις βιβλιοθήκες και τα φεστιβάλ.
Και τις δύο διαδρομές –Τούμπα και Ευόσμος– τις βαφτίζουμε «φοιτητική ζωή». Στην πράξη, όμως, δεν είναι το ίδιο. Η μία είναι επιλογή, η άλλη αναγκαστική προσαρμογή. Και αυτή η σιωπηλή ταξική διαστρωμάτωση περνάει συχνά κάτω από το ραντάρ της δημόσιας συζήτησης.
Από «λίγο έξτρα εισόδημα» σε δομικό παράγοντα κρίσης
Κάπου ανάμεσα στους φοιτητές και τους επενδυτές, ήρθε και εγκαταστάθηκε το Airbnb. Στην αρχή παρουσιάστηκε ως ευκαιρία: ο συνταξιούχος που είχε ένα παλιό διαμέρισμα κενό μπορούσε να συμπληρώσει το εισόδημά του. Ένα ζευγάρι με ένα κληρονομημένο δυαράκι στο κέντρο μπορούσε να «βγάλει κάτι παραπάνω» φιλοξενώντας τουρίστες.
Δεν άργησε να γίνει επιχειρηματικό μοντέλο. Ολόκληρες πολυκατοικίες στο κέντρο άλλαξαν χρήση. Η Άνω Πόλη και η Βαλαωρίτου γέμισαν βραχυχρόνιες μισθώσεις. Γειτονιές που κάποτε είχαν μόνιμους κατοίκους, μαγαζιά της γειτονιάς, σχολικές τσάντες στα σκαλιά, άρχισαν να λειτουργούν σαν σκηνικά για τριήμερα city break.
Σήμερα, με τους νέους κανόνες για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, υποτίθεται ότι μπαίνει τάξη: αυστηρότερη επιτήρηση, πιθανή έξοδος 5–10% των καταχωρήσεων από την αγορά, συζητήσεις για «κόφτες» και ζώνες κορεσμού μέχρι το 2026. Το ερώτημα, όμως, παραμένει σκληρό: είναι ήδη αργά; Όταν μια γειτονιά έχει μάθει να βγάζει 1.000–1.500 ευρώ τον μήνα από τουρίστες, πόσο εύκολο είναι να ξανανοίξει την πόρτα σε φοιτητή που αντέχει μετά βίας τα 400;
Ποιος ζει τελικά σε αυτή την πόλη;
Ένα μικρό «ρεπορτάζ δρόμου» σε τρεις γωνιές της Θεσσαλονίκης αρκεί για να δεις προς τα πού γέρνει η ζυγαριά.
Στο κέντρο, οι μόνιμοι κάτοικοι μειώνονται σταθερά. Στη θέση τους αυξάνονται τα Airbnb, τα boutique hotels, τα μικρά επενδυτικά lofts. Ο κοινωνικός ιστός χαλαρώνει. Οι γείτονες δεν γνωρίζονται, οι βαλίτσες με ροδάκια έχουν γίνει ο νέος βασικός ήχος της πόλης. Η αίσθηση της γειτονιάς αντικαθίσταται από μια διαρκή εναλλαγή προσώπων.
Στην Άνω Πόλη, η κατάσταση μοιάζει με καρτ ποστάλ. Όμορφα, ανακαινισμένα σπίτια με θέα, βεράντες και αυλές προσφέρονται ως «εμπειρία Θεσσαλονίκης» για λίγες νύχτες. Οι παλιοί κάτοικοι βλέπουν τους φόρους τους να διπλασιάζονται, τα ενοίκια να τραβούν την ανηφόρα, το ενδιαφέρον για το ακίνητο τους να τριπλασιάζεται, αλλά όχι προς όφελος της μόνιμης κατοικίας.
Στον Βαρδάρη και στις γύρω περιοχές, το σκηνικό είναι διαφορετικό αλλά συνδεδεμένο. Λιγότερα Airbnb, περισσότερο «πραγματική ζωή». Εκεί καταλήγουν όσοι δεν μπορούν να πληρώσουν κέντρο, αλλά θέλουν ακόμη να έχουν πρόσβαση στην πόλη: εργαζόμενοι χαμηλών αμοιβών, φοιτητές που ψάχνουν κάτι πιο φτηνό, οικογένειες που σφίγγουν το ζωνάρι. Κι εκεί, όμως, τα ενοίκια ανεβαίνουν, όχι λόγω τουρισμού, αλλά λόγω πίεσης από το κέντρο προς τα έξω.
Η Θεσσαλονίκη γίνεται έτσι ένα μωσαϊκό διαφορετικών αγορών κατοικίας: τουρίστες, φοιτητές, επενδυτές, μόνιμοι κάτοικοι, όλοι στο ίδιο στενό, αλλά σε εντελώς άλλη πραγματικότητα.
Πολιτική βούληση ή μόνιμο «θα»;
Τα τελευταία δύο–τρία χρόνια ακούμε συστηματικά για μέτρα: περιορισμοί στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, νέο φορολογικό πλαίσιο, κίνητρα για αξιοποίηση κενών διαμερισμάτων, φοιτητικές εστίες μέσω ΣΔΙΤ. Στην πράξη, όμως, η εικόνα είναι πολύ λιγότερο εντυπωσιακή.
Οι δημόσιες φοιτητικές εστίες δεν επαρκούν ούτε ως δείγμα πολιτικής βούλησης, οι λίγες εκατοντάδες κλίνες μοιάζουν σχεδόν προσχηματικές σε σχέση με τις δεκάδες χιλιάδες φοιτητών. Τα κίνητρα για να ανοίξουν κενά διαμερίσματα προς μακροχρόνια μίσθωση είναι θεωρητικά, δυσκολοπρόσιτα ή ανεπαρκή μπροστά στην απόδοση της βραχυχρόνιας. Ο έλεγχος της αγοράς βραχυχρόνιων μισθώσεων είναι αργός, αποσπασματικός, συχνά επικοινωνιακός. Οι συζητήσεις για «ζώνες Airbnb» στη Θεσσαλονίκη μένουν κυρίως στα πάνελ, όχι στα δημοτικά συμβούλια.
Έτσι καταλήγουμε στο τέλειο ελληνικό παράδοξο: μια πόλη που διαφημίζεται ως «φοιτητική πρωτεύουσα» χωρίς να έχει ουσιαστική πολιτική για τη φοιτητική στέγη. Και μια αγορά κατοικίας που λειτουργεί με όρους τουριστικού προϊόντος, ενώ στα λόγια η πόλη «θέλει να κρατήσει τους νέους της».
Πόλη φοιτητών ή playground επενδυτών;
Για τον ιδιοκτήτη, η λογική είναι ψυχρά ορθολογική. Αν μπορεί να πάρει 800 ευρώ τον μήνα από τουρίστες, γιατί να δεσμευτεί με φοιτητή στα 400; Αν η φορολογία στη βραχυχρόνια είναι διαχειρίσιμη και οι πλατφόρμες δουλεύουν ρολόι, γιατί να κλειδώσει ένα συμβόλαιο τριετίας με ένα παιδί και τους γονείς του;
Όσο αυτή η λογική κυριαρχεί – και δεν αντισταθμίζεται από σοβαρές πολιτικές στέγης– η Θεσσαλονίκη θα αλλάζει χαρακτήρα πιο γρήγορα απ’ όσο προλαβαίνει να το καταλάβει η δημόσια συζήτηση. Το πραγματικό πολιτικό ερώτημα δεν είναι αν «φταίει το Airbnb» ή αν «οι φοιτητές ζητούν πολλά». Είναι άλλο, πολύ πιο θεμελιώδες: θέλουμε μια πόλη όπου η στέγη είναι κοινωνικό δικαίωμα ή ένα ακόμη asset σε επενδυτικό χαρτοφυλάκιο;
Όσο δεν απαντάμε σε αυτό με ξεκάθαρες πολιτικές, και όχι μόνο με ρητορική, θα συνεχίσουμε να βλέπουμε φοιτητές που μένουν όλο και πιο μακριά, γονείς που «δεν βγαίνουν», γειτονιές που από κοινότητες μετατρέπονται σε σκηνικά για τουριστικά reels.
Μπορεί η πόλη να μείνει νεανική;
Η Θεσσαλονίκη χτίζει συστηματικά ένα αφήγημα για τον εαυτό της: πόλη νεολαίας, φοιτητών, ιδεών, βραδιών που δεν τελειώνουν ποτέ. Πίσω όμως από αυτό το αφήγημα, η αριθμητική παραμένει αμείλικτη: ενοίκια σε επίπεδα ρετιρέ, μισθοί σε επίπεδα υπογείου, Airbnb σε κάθε όροφο, φοιτητές που στριμώχνονται σε όλο και πιο μακρινές γειτονιές.
Μια πόλη μπορεί να παραμείνει πραγματικά νεανική μόνο αν οι νέοι μπορούν να ζουν σε αυτή, όχι απλώς να την επισκέπτονται. Αν η Θεσσαλονίκη θέλει πράγματι να είναι «πόλη φοιτητών», κάποια στιγμή θα πρέπει να το αποδείξει στην πράξη: όχι με σλόγκαν, αλλά με τετραγωνικά.
Διαβάστε επίσης
Θεσσαλονίκη 2025: ΑμεΑ σκάβει μόνος του το πεζοδρόμιο και φτιάχνει ράμπα για να έχει πρόσβαση (φωτό)
Μίτσκοσκι: Επαναλειτουργεί έως το τέλος του έτους ο αγωγός πετρελαίου Θεσσαλονίκης-Σκοπίων
Λιμάνι Θεσσαλονίκης: Η Πύλη που υπόσχεται τα πάντα αλλά ακόμη δεν άνοιξε για όλους
