Τις τελευταίες ημέρες, η λέξη–κλειδί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι ούτε «ύφεση», ούτε «διάλογος». Είναι η λέξη πύραυλοι.
Ο Νίκος Δένδιας, μιλώντας σε εκδήλωση στην Αθήνα με θέμα «Η Ελλάδα σε παγκόσμια προοπτική», ανακοίνωσε ότι η Ελλάδα θα «αναθεωρήσει ριζικά τη στρατηγική της» και θα εγκαταστήσει κινητές πυραυλικές μονάδες σε «εκατοντάδες νησιά» του Αιγαίου, χαρακτηρίζοντας την Τουρκία «τη μεγαλύτερη απειλή» για τη χώρα.
Η Άγκυρα δεν άργησε να απαντήσει: το τουρκικό υπουργείο Άμυνας και μεγάλα ΜΜΕ κατήγγειλαν ότι η Ελλάδα «διαταράσσει το κλίμα ηρεμίας στο Αιγαίο» και δεσμεύτηκαν ότι η Τουρκία θα «εξουδετερώσει αποφασιστικά κάθε απειλή».
Στο παρασκήνιο, η εικόνα είναι ακόμα πιο φορτισμένη: η ελληνική Βουλή εγκρίνει την αγορά 36 συστημάτων PULS από το Ισραήλ, με εμβέλεια έως 300 χλμ, για Έβρο και νησιά και η Αθήνα «κλειδώνει» με το Τελ Αβίβ την αρχιτεκτονική της «Ασπίδας του Αχιλλέα», ενός πολυεπίπεδου αντιαεροπορικού–αντιπυραυλικού θόλου για την επόμενη δεκαετία.
Με άλλα λόγια, μέσα σε λίγες ημέρες, από τη ρητορική της «ειρήνευσης» περάσαμε σε δόγμα «σφραγίσματος» του Αιγαίου και αυτό δεν είναι καθόλου λεπτομέρεια.
Τι είπε ο Δένδιας και τι άκουσε η Άγκυρα
Στην ομιλία του στην Αθήνα, ο υπουργός Άμυνας περιέγραψε την Τουρκία ως «πρωτεύουσα απειλή» για την Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για «σύμμαχο στο ΝΑΤΟ», και μίλησε για νέο δόγμα που θα “σφραγίζει” το Αιγαίο από ξηράς και θαλάσσης μέσω πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς σε νησιά και πλοία.
«Η Τουρκία είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη χώρα μας και η απάντηση δεν μπορεί να είναι μόνο διπλωματική. Χρειαζόμαστε και απτά στρατιωτικά μέσα», ήταν η ουσία του μηνύματος Δένδια, όπως την αποδίδουν διεθνή δημοσιεύματα.
Για την Αθήνα, αυτή η ρητορική παρουσιάζεται ως ρεαλισμός: η Άγκυρα έχει επί δεκαετίες casus belli για τα 12 μίλια, ο Ερντογάν δεν έχει πάρει πίσω τη θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας», το τουρκικό ναυτικό και η πολεμική βιομηχανία (Bayraktar, Anadolu, TF-X) προχωρούν με βήμα ταχύτερο από την ελληνική οικονομία.
Για την Άγκυρα, όμως, η εικόνα είναι εντελώς άλλη.
Πώς το διαβάζουν τα τουρκικά ΜΜΕ: «Απειλή στο κλίμα ηρεμίας»
Η Daily Sabah μιλά για «ελληνική κλιμάκωση» και κατηγορεί την Αθήνα ότι «διαταράσσει το κλίμα ηρεμίας που είχε επικρατήσει στο Αιγαίο τα τελευταία χρόνια», επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα εξοπλίζει τα νησιά παρά τις διεθνείς συμφωνίες και τώρα επιπλέον αναπτύσσει πυραύλους.
Το τουρκικό υπουργείο Άμυνας, διά στόματος εκπροσώπου του, δήλωσε ότι: η Τουρκία θέλει το Αιγαίο ως «ζώνη ειρήνης και σταθερότητας», αλλά θα «εξουδετερώσει αποφασιστικά κάθε απειλή» που θεωρεί ότι στρέφεται εναντίον της.
Άλλα μέσα, όπως το TurkishMinute, σημείωσαν ότι ο Δένδιας μίλησε για «σφράγισμα» του Αιγαίου και παρουσίασαν τα σχέδια ως προσπάθεια της Ελλάδας να δημιουργήσει “τείχος πυραύλων” στα νησιά που «στοχεύει ξεκάθαρα την Τουρκία».
Με πιο απλά λόγια: στην Τουρκία, το νέο ελληνικό δόγμα δεν εμφανίζεται ως «δικαίωμα αυτοάμυνας», αλλά ως εχθρική κίνηση που νομιμοποιεί αντίμετρα.
Η «Ασπίδα του Αχιλλέα» και ο άξονας Αθήνα–Ιερουσαλήμ
Το ελληνικό εξοπλιστικό story δεν σταματά στους PULS.
Η Ελλάδα έχει ήδη ανακοινώσει και διαπραγματεύεται με το Ισραήλ τη δημιουργία της «Ασπίδας του Αχιλλέα» (Achilles Shield), ενός πολυεπίπεδου συστήματος αεράμυνας και αντιπυραυλικής/αντι–drone προστασίας, με εκτιμώμενο κόστος γύρω στα 3 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με διεθνή ρεπορτάζ: ο ελληνικός «θόλος» θα βασιστεί σε ισραηλινά συστήματα όπως SPYDER, Barak MX και David’s Sling, ενσωματώνοντας παράλληλα υπάρχοντα Patriot και ελληνικά anti–drone συστήματα σε ενιαίο δίκτυο, τουλάχιστον 25% της αξίας θα υλοποιηθεί από την ελληνική αμυντική βιομηχανία, στόχος είναι ένα δίκτυο αισθητήρων και πυραύλων που θα καλύπτει αέρα, θάλασσα, υποβρύχιο χώρο και UAV, ελευθερώνοντας μέρος του στόλου και της Πολεμικής Αεροπορίας από «καθαρά αμυντικά» καθήκοντα.
Παράλληλα, το κοινό κέντρο εκπαίδευσης πιλότων στην Καλαμάτα, οι ασκήσεις Ελλάδας–Ισραήλ και η νέα συμφωνία για PULS συνθέτουν μια εικόνα στενότατης αμυντικής συνεργασίας Αθήνας–Ιερουσαλήμ. «Η ‘Ασπίδα του Αχιλλέα’ δεν είναι απλώς ένα τεχνικό πρόγραμμα. Είναι η δήλωση ότι η Ελλάδα επιλέγει να αγκυρώσει την ασφάλειά της στην Ανατολική Μεσόγειο μαζί με το Ισραήλ», σημειώνουν αναλυτές.
Για την Τουρκία, όλα αυτά διαβάζονται ως de facto αντι–τουρκικό μέτωπο στην Ανατολική Μεσόγειο, ειδικά σε συνδυασμό με Κύπρο, τριμερείς σχηματισμούς και την αμερικανική παρουσία.
Τρεις φράσεις είναι που «τσούζουν» στην Άγκυρα
- «Η Τουρκία είναι η μεγαλύτερη απειλή»: Στον τουρκικό Τύπο παρουσιάζεται ως απόδειξη ότι η Αθήνα «δεν πιστεύει στην επανεκκίνηση των σχέσεων».
- «Θα σφραγίσουμε το Αιγαίο με πυραύλους»: Ερμηνεύεται ως πρόθεση δημιουργίας «τείχους» απέναντι στην τουρκική ακτογραμμή.
- «Θα αναπτύξουμε συστήματα σε εκατοντάδες νησιά»: Συνδέεται με την παλιά τουρκική θέση περί «παραβίασης αποστρατιωτικοποίησης» και ανοίγει κερκόπορτα για νέες νομικές–διπλωματικές κόντρες.
Από την «ύφεση» στο 2020 με άλλα μέσα;
Την τελευταία διετία, Αθήνα και Άγκυρα παρουσίαζαν προς τα έξω μια εικόνα «νέας σελίδας»: επανέναρξη επαφών, «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο, ήπια ρητορική σε σχέση με την εκρηκτική περίοδο 2019–2020 (Oruc Reis, NAVTEX, παραλιγο θερμό επεισόδιο).
Η πραγματικότητα σήμερα είναι πιο σύνθετη:
- Η Ελλάδα πολλαπλασιάζει την εμβέλεια και την πυκνότητα των μέσων αποτροπής στο Αιγαίο και τον Έβρο.
- Η Τουρκία, παρά τις οικονομικές της δυσκολίες, συνεχίζει τον δικό της εξοπλιστικό μαραθώνιο (drone, ναυπήγηση, πυραυλικά προγράμματα).
- Οι δύο χώρες παραμένουν σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, αλλά με ανοιχτές διαφορές σε ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, εναέριο χώρο, Κύπρο.
Τα νέο δόγμα πυραύλων, η «Ασπίδα του Αχιλλέα» και η ρητορική Δένδια–Άγκυρας ουσιαστικά δείχνουν ότι η ύφεση είχε πάντα ημερομηνία λήξης. Η Ελλάδα στέλνει μήνυμα ότι δεν θα επαναλάβει το σοκ του 2020 απροετοίμαστη. Η Τουρκία απαντά ότι δεν θα ανεχτεί να βρεθεί απέναντι σε έναν «πύραυλο–τοίχο» στο Αιγαίο.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η ποσότητα των όπλων. Είναι ο κίνδυνος μιας παρεξήγησης, ενός λάθους υπολογισμού, ενός θερμού επεισοδίου που θα πυροδοτήσει συμβάν σε μια περιοχή φορτωμένη με ιστορία και στρατιωτική παρουσία.
Τι πρέπει να συζητήσει σοβαρά η ελληνική πλευρά
Η νέα αμυντική πραγματικότητα θέτει τρία δύσκολα, αλλά αναγκαία ερωτήματα για την ελληνική δημόσια σφαίρα:
- Πόση αποτροπή, πόσο ρίσκο;
Η ενίσχυση αποτροπής είναι αυτονόητη όταν έχεις απέναντι σου έναν αναθεωρητικό γείτονα. Το ζητούμενο είναι η ισορροπία:
- Μέχρι ποιο σημείο η αύξηση πυραυλικών δυνατοτήτων μειώνει τον κίνδυνο σύγκρουσης;
- Από ποιο σημείο και μετά αρχίζει να τον αυξάνει, καθώς ο αντίπαλος νιώθει περικυκλωμένος και αντιδρά επιθετικά;
- Πόσο κοστίζει – και τι κερδίζει – η «Ασπίδα του Αχιλλέα»;
Με 28 δισ. ευρώ συνολικού εκσυγχρονισμού μέχρι το 2036, η Ελλάδα επενδύει σε άμυνα όσο λίγες χώρες της ΕΕ σε ποσοστό ΑΕΠ.
Χρειάζεται μια τίμια συζήτηση: Πόση εγχώρια προστιθέμενη αξία δημιουργούν PULS, Barak, SPYDER κ.λπ.; Πώς ενισχύεται η ελληνική αμυντική βιομηχανία, αντί να παραμείνει απλός μεταπράτης; Ποιες είναι οι εναλλακτικές χρήσεις μέρους αυτών των πόρων σε υβριδική ασφάλεια (κυβερνοάμυνα, πολιτική προστασία, ανθεκτικότητα υποδομών) που επίσης επηρεάζονται από κρίσεις με την Τουρκία;
- Ποιο είναι το πολιτικό σχέδιο πέρα από τα όπλα;
Η αποτροπή χρειάζεται και πολιτικό πλαίσιο: Ποιο είναι το μακροπρόθεσμο όραμα της Αθήνας για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο; Μόνο εξισορρόπηση της Τουρκίας; Συμμετοχή σε ευρύτερο σχήμα ασφάλειας με Ισραήλ, Κύπρο, Αίγυπτο, Γαλλία; Και τι περιθώρια αφήνει αυτό για μελλοντική έντιμη συνεννόηση με την Άγκυρα;
Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να μην ξαναβρεθεί στη θέση του 2020, όταν ένα ερευνητικό σκάφος και μερικά πολεμικά πλοία έφτασαν να κρίνουν την ασφάλεια ολόκληρης της χώρας.
Η επιλογή «πυραυλικού τείχους» στο Αιγαίο και πολυεπίπεδου θόλου τύπου «Ασπίδας του Αχιλλέα» είναι η απάντηση μιας χώρας που θέλει να προλάβει την επόμενη κρίση, όχι να την “τρέχει” εμβαλωματικά.
Η Τουρκία, από την πλευρά της, βλέπει έναν γείτονα που εξοπλίζει νησιά, στήνει πυραυλικά συστήματα σε απόσταση αναπνοής από τις ακτές της, χτίζει άξονες με Ισραήλ και άλλους περιφερειακούς παίκτες.
Το δίλημμα για τα επόμενα χρόνια δεν θα είναι αν η Ελλάδα έχει δικαίωμα να θωρακιστεί. Αυτό θεωρείται δεδομένο. Το πραγματικό δίλημμα θα είναι:
Θα μετατραπεί το Αιγαίο σε μια θάλασσα γεμάτη αισθητήρες, drones και πυραύλους χωρίς κανείς να τολμά να κάνει το πρώτο λάθος, ή θα βρεθεί μια νέα ισορροπία που να συνδυάζει αποτροπή και ψυχραιμία;
Προς το παρόν, η πυξίδα δείχνει προς την πρώτη κατεύθυνση.
Κι αυτό είναι το πιο ηχηρό μήνυμα πίσω από το νέο, πυραυλικό δόγμα της Αθήνας και την εκνευρισμένη, αλλά εξίσου αποφασιστική απάντηση της Άγκυρας.
Η νέα ελληνική στρατηγική σε 5 αριθμούς
- «Εκατοντάδες νησιά»: εκεί σχεδιάζει να αναπτύξει κινητές πυραυλικές μονάδες η Ελλάδα, σύμφωνα με τον Ν. Δένδια.
- 36 PULS: αριθμός συστημάτων ρουκετοβολίας που αγοράζει η Ελλάδα από την Elbit (Ισραήλ).
- 650–700 εκατ. ευρώ: κόστος της συμφωνίας για τα PULS, με μέρος της παραγωγής στην Ελλάδα.
- έως 300 χλμ: επιχειρησιακή εμβέλεια των PULS, ικανή να καλύψει Έβρο και μεγάλο μέρος του τουρκικού παραλιακού μετώπου.
- 28 δισ. ευρώ μέχρι το 2036: το συνολικό ελληνικό πρόγραμμα στρατιωτικού εκσυγχρονισμού, στο οποίο εντάσσεται η «Ασπίδα του Αχιλλέα».
Διαβάστε επίσης
Δένδιας για Ημέρα Ενόπλων Δυνάμεων: Θωρακίζουμε την Ελλάδα με αλλαγές σε μέσα και φιλοσοφία
Γκίλφοϊλ – Δένδιας: Ενισχύονται οι αμυντικές σχέσεις Ελλάδας – ΗΠΑ
