Ο Ed Vulliamy και η Helena Smith αποκαλύπτουν πώς η ντροπιαστική απόφαση του Τσόρτσιλ να στραφεί ενάντια στους αντάρτες που είχαν πολεμήσει στο πλευρό μας κατά τον πόλεμο έσπειρε τον σπόρο για την άνοδο της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα σήμερα.
«Το βλέπω ακόμα πολύ καθαρά, δεν το έχω ξεχάσει», λέει ο Τίτος Πατρίκιος. «Η αστυνομία της Αθήνας που πυροβολούσε το πλήθος από τη στέγη του κοινοβουλίου στην πλατεία Συντάγματος. Τα νέα αγόρια και κορίτσια που κείτονταν μέσα σε λίμνες αίματος, όλοι να τρέχουν προς τις σκάλες σε πλήρη σοκ, πλήρη πανικό».
Και έπειτα ήρθε η καθοριστική στιγμή: η απερισκεψία της νιότης, το πάθος της πίστης σε μια δικαιοσύνη που έκαιγε φωτεινή: «Πήδηξα επάνω στο συντριβάνι στη μέση της πλατείας, αυτό που βρίσκεται ακόμα εκεί, και άρχισα να φωνάζω: “Σύντροφοι, μην διαλυθείτε! Η νίκη θα είναι δική μας! Μην φύγετε. Ήρθε η ώρα. Θα νικήσουμε!”»
«Ήμουν», λέει τώρα, «βαθιά σίγουρος ότι θα νικούσαμε». Αλλά εκείνη την ημέρα δεν υπήρξε καμία νίκη· όπως δεν υπήρξε καμία ψευδαίσθηση ότι όσα συνέβησαν δεν θα άλλαζαν την ιστορία μιας χώρας που, απελευθερωμένη μόλις έξι εβδομάδες πριν από το Ράιχ του Χίτλερ, όρμαγε πλέον κατευθείαν προς τον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο.
Ακόμα και τώρα, στα 86 του, όταν ο Πατρίκιος «γελάει με και για τον εαυτό του που έφτασε σε τέτοια ηλικία», ο ποιητής θυμάται σκηνή προς σκηνή, βολή προς βολή, όσα συνέβησαν στην κεντρική πλατεία της πολιτικής ζωής της Ελλάδας το πρωινό της 3ης Δεκεμβρίου 1944.
Ήταν η μέρα – πριν από 70 χρόνια αυτήν την εβδομάδα – όπου ο βρετανικός στρατός, ενώ βρισκόταν ακόμη σε πόλεμο με τη Γερμανία, άνοιξε πυρ εναντίον ενός πλήθους αμάχων που διαδήλωναν υπέρ των ανταρτών με τους οποίους η Βρετανία ήταν σύμμαχος επί τρία χρόνια· και έδωσε όπλα σε ντόπιους που είχαν συνεργαστεί με τους Ναζί, για να πυροβολήσουν κι αυτοί το πλήθος.
Το πλήθος κρατούσε ελληνικές, αμερικανικές, βρετανικές και σοβιετικές σημαίες και φώναζε: «Viva Churchill, Viva Roosevelt, Viva Stalin» εγκρίνοντας τη συμμαχία του πολέμου.
Είκοσι οκτώ άμαχοι, κυρίως νεαρά αγόρια και κορίτσια, σκοτώθηκαν και εκατοντάδες τραυματίστηκαν. «Όλοι νομίζαμε ότι θα ήταν μια διαδήλωση σαν όλες τις άλλες», θυμάται ο Πατρίκιος. «Συνηθισμένα πράγματα. Κανείς δεν περίμενε λουτρό αίματος».
Η βρετανική λογική ήταν σκληρή και δόλια: ο πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ θεωρούσε ότι η επιρροή του Κομμουνιστικού Κόμματος μέσα στο αντιστασιακό κίνημα που είχε στηρίξει στη διάρκεια του πολέμου — το ΕΑΜ — είχε γίνει ισχυρότερη απ’ ό,τι υπολόγιζε, αρκετή ώστε να θέσει σε κίνδυνο το σχέδιό του να επαναφέρει τον Έλληνα βασιλιά και να συγκρατήσει τον κομμουνισμό. Έτσι άλλαξε πλευρά και δήλωσε στήριξη στους υποστηρικτές του Χίτλερ αντί για τους μέχρι τότε συμμάχους του.
Υπήρχαν κι άλλοι στην πλατεία εκείνη τη μέρα που, όπως ο δεκαεξάχρονος τότε Πατρίκιος, θα γίνονταν αργότερα εξέχοντα μέλη της αριστεράς. Ο Μίκης Θεοδωράκης, διάσημος συνθέτης και εμβληματική μορφή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, βούτηξε μια ελληνική σημαία στο αίμα των σκοτωμένων. Όπως ο Πατρίκιος, ήταν μέλος της αντιστασιακής νεολαίας. Και, όπως ο Πατρίκιος, γνώριζε πως η χώρα του είχε αλλάξει. Μέσα σε λίγες ημέρες, Σπιτφάιρ και Μποφάιτερ της RAF θα χτυπούσαν αριστερά προπύργια καθώς άρχιζε η Μάχη της Αθήνας – τα Δεκεμβριανά – μια μάχη όχι ανάμεσα στους Βρετανούς και τους Ναζί, αλλά στους Βρετανούς, μαζί με υποστηρικτές των Ναζί, εναντίον των ανταρτών. «Μπορώ ακόμα να μυρίσω την καταστροφή», θρηνεί ο Πατρίκιος. «Οι όλμοι έπεφταν βροχή και τα αεροπλάνα στόχευαν τα πάντα. Ακόμα και τώρα, μετά από τόσα χρόνια, τινάζομαι στον ήχο αεροπλάνων σε πολεμικές ταινίες».
Και από εκεί άρχισε η κάθοδος της Ελλάδας προς τον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο: ένα σκληρό και αιματηρό επεισόδιο της βρετανικής αλλά και της ελληνικής ιστορίας, βαθιά χαραγμένο στη μνήμη κάθε Έλληνα — διαφορετικά, ανάλογα με την πλευρά στην οποία βρέθηκε — αλλά σχεδόν άγνωστο στη Βρετανία, ίσως από ντροπή ή ίσως από αλαζονική αδιαφορία. Είναι μια αφήγηση για την οποία εκατομμύρια Βρετανοί που πηγαίνουν να απολαύσουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ή να χορέψουν στα νησιά τύπου Mamma Mia δεν έχουν ιδέα.
Η κληρονομιά αυτής της προδοσίας στοιχειώνει την Ελλάδα έκτοτε, η σκιά της πλανάται πάνω από την αναταραχή και τη βία που ξέσπασε το 2008 μετά τη δολοφονία ενός μαθητή από την αστυνομία – γεγονός που επίσης ονομάστηκε Δεκεμβριανά – και δημιούργησε μια άβυσσο ανάμεσα στην αριστερά και τη δεξιά.
«Η εξέγερση του Δεκέμβρη του 1944 και ο εμφύλιος του 1946-49 επηρεάζουν το παρόν», λέει ο κορυφαίος ιστορικός αυτών των γεγονότων, Αντρέ Γερολυμάτος, «επειδή δεν υπήρξε ποτέ συμφιλίωση. Στη Γαλλία ή την Ιταλία, αν πολεμούσες τους Ναζί, σε σεβόταν η κοινωνία μετά τον πόλεμο, ανεξαρτήτως ιδεολογίας. Στην Ελλάδα, βρέθηκες να πολεμάς – ή να φυλακίζεσαι και να βασανίζεσαι – από αυτούς που είχαν συνεργαστεί με τους Ναζί, κατ’ εντολή των Βρετανών. Δεν υπήρξε ποτέ κάθαρση για αυτό το έγκλημα, και πολλά από όσα συμβαίνουν σήμερα στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας να αντιμετωπιστεί το παρελθόν».
View this post on Instagram
Πριν από τον πόλεμο, η Ελλάδα κυβερνιόταν από μια βασιλόφρονα δικτατορία της οποίας το έμβλημα – ένας φασιστικός πέλεκυς και ένα στέμμα – εξέφραζε ανάγλυφα τη διττή της φύση όταν ξέσπασε ο πόλεμος: ο δικτάτορας, Ιωάννης Μεταξάς, είχε εκπαιδευτεί ως αξιωματικός του στρατού στη Γερμανία του Κάιζερ, ενώ ο βασιλιάς Γεώργιος Β’, θείος του πρίγκιπα Φιλίππου, ήταν στενά δεμένος με τη Βρετανία. Η ελληνική αριστερά, εν τω μεταξύ, είχε ενισχυθεί από τη μεγάλη εισροή πολιτικοποιημένων προσφύγων και φιλελεύθερων διανοουμένων από τη Μικρασία, που στριμώχνονταν στις παραγκουπόλεις του Πειραιά και της εργατικής Αθήνας.
Τόσο ο δικτάτορας όσο και ο βασιλιάς ήταν φανατικά αντικομμουνιστές και ο Μεταξάς απαγόρευσε το ΚΚΕ, φυλακίζοντας και βασανίζοντας μέλη και υποστηρικτές του — και γενικά οποιονδήποτε δεν δεχόταν την «εθνική ιδεολογία» — σε στρατόπεδα, φυλακές ή εξορία. Με την έναρξη του πολέμου, ο Μεταξάς αρνήθηκε το τελεσίγραφο του Μουσολίνι και δεσμεύτηκε στην ελληνο-βρετανική συμμαχία. Οι Έλληνες πολέμησαν γενναία και νίκησαν τους Ιταλούς, αλλά δεν άντεξαν απέναντι στη Βέρμαχτ. Μέχρι τα τέλη Απριλίου 1941, οι δυνάμεις του Άξονα επέβαλαν σκληρή κατοχή στη χώρα. Οι Έλληνες – αρχικά αυθόρμητα, αργότερα σε οργανωμένες ομάδες – αντιστάθηκαν.
Αλλά, όπως σημείωσε η βρετανική SOE (Special Operations Executive): «Η δεξιά και οι μοναρχικοί άργησαν περισσότερο από τους αντιπάλους τους να αποφασίσουν να αντισταθούν στην κατοχή, και ως εκ τούτου ήταν άχρηστοι».
Οι φυσικοί σύμμαχοι της Βρετανίας ήταν συνεπώς το ΕΑΜ – μια συμμαχία αριστερών και αγροτικών κομμάτων στην οποία το ΚΚΕ ήταν κυρίαρχο αλλά όχι το σύνολο — και ο στρατιωτικός του βραχίονας, ο ΕΛΑΣ.
Δεν μπορεί να υπερτονιστεί ο τρόμος της κατοχής. Στο βιβλίο του Inside Hitler’s Greece, ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ περιγράφει τα φρικτά μπλόκους – όπου πλήθη μαντρώνονταν στους δρόμους ώστε κουκουλοφόροι να δείχνουν υποστηρικτές του ΕΛΑΣ στη Γκεστάπο και τα Τάγματα Ασφαλείας — τα οποία είχαν ιδρυθεί από την κυβέρνηση συνεργατών για να βοηθήσουν τους Ναζί — ώστε να εκτελούνται. Το γδύσιμο και η κακοποίηση γυναικών ήταν συνηθισμένο μέσο για την απόσπαση «ομολογιών». Μαζικές εκτελέσεις γίνονταν «κατά το γερμανικό πρότυπο»: δημόσια, για εκφοβισμό· τα σώματα άφηναν να κρέμονται από δέντρα, φρουρούμενα από ταγματασφαλίτες. Ο ΕΛΑΣ απαντούσε με καθημερινές επιθέσεις κατά Γερμανών και κουίσλινγκ. Το αντάρτικο γεννήθηκε στην Αθήνα αλλά βασίστηκε στα χωριά, απελευθερώνοντας την Ελλάδα από την ύπαιθρο προς τις πόλεις. Η SOE έπαιξε τον ρόλο της, γνωστός στα στρατιωτικά χρονικά για τη συμμετοχή των Μάγιερς και «Μόντι» Γούντχαουζ στην ανατίναξη του Γοργοποτάμου το 1942 και άλλες επιχειρήσεις με τους αντάρτες.
Μέχρι το φθινόπωρο του 1944, η Ελλάδα είχε ρημαχτεί από την κατοχή και τον λιμό. Πεντακόσιες χιλιάδες άνθρωποι είχαν πεθάνει — το 7% του πληθυσμού. Ο ΕΛΑΣ είχε ωστόσο απελευθερώσει δεκάδες χωριά και είχε γίνει ένα είδος προ-κυβέρνησης, διοικώντας τμήματα της χώρας ενώ το επίσημο κράτος κατέρρεε. Αλλά μετά την αποχώρηση των Γερμανών, ο ΕΛΑΣ κράτησε τους 50.000 ένοπλους αντάρτες του εκτός της πρωτεύουσας και τον Μάιο του 1944 συμφώνησε στην άφιξη βρετανικών δυνάμεων και να υπαχθούν υπό τον διοικητή τους, τον υποστράτηγο Ρόναλντ Σκόμπι.
Αυτή η φιλοβρετανική στάση αντανακλούσε τη θέση του ΕΑΜ στην ευρύτερη αριστερή αντιφασιστική συμμαχία. Η Ελλάδα βρισκόταν γεωγραφικά έξω από το πεδίο του διχασμού Ανατολής–Δύσης. Δεν απείχε πολύ από την Αθήνα η Κρήτη, όπου η βρετανική πολιτική ενθάρρυνε ενθουσιωδώς τον λαό και τους στρατιώτες να αντισταθούν στους Γερμανούς. Κατά ειρωνεία, η ίδια η δεξιά είχε από καιρό στραφεί κατά της βρετανικής επιρροής, κυρίως μέσα στους στρατώνες. «Η αντιαγγλική πτέρυγα του (στρατιωτικού) κατεστημένου είχε ρίζες στην αντι-βρετανική στάση που κληρονομήθηκε από τη δικτατορία του Μεταξά», σημείωνε η SOE. Ενθαρρυμένοι και οπλισμένοι από τους Ναζί, αυτοί οι αξιωματικοί της άκρας δεξιάς πήραν τα όπλα για να πολεμήσουν τους συμμάχους.
Σε όλα αυτά ο Τσόρτσιλ έφερε μια αγγλοσαξονική κοσμοθεωρία ή ακόμη χειρότερα — κυνισμό; βλέποντας τον κόσμο μέσα από τον φακό της βρετανικής αυτοκρατορικής ιστορίας, χρωματισμένο από αυτήν. Ήθελε να τοποθετήσει τον κόσμο μετά τον πόλεμο ξανά κάτω από την αγγλική κυριαρχία και αποφάσισε πως η Ελλάδα θα ήταν στην «βρετανική» σφαίρα επιρροής μετά τον πόλεμο. Το συνέδριό του στη Μόσχα με τον Στάλιν το 1944 επικύρωσε την Ελλάδα ως βρετανική «κατοχή».
«Ο Τσόρτσιλ πίστευε πως είχε μια “ειδική θέση” να παίζει στο παγκόσμιο στερέωμα», λέει ο Γερολυμάτος, «και ενδιαφερόταν μόνο για το τι συνέβαινε στην Ελλάδα προκειμένου να εξασφαλίσει ότι η χώρα θα έπεφτε στη δική του σφαίρα επιρροής μετά τον πόλεμο. Το Europe’s Ablest General, George Maniakis, γράφει: “Αυτό που ήταν πραγματικά σημαντικό δεν ήταν αυτό που συνέβαινε στην Ελλάδα, αλλά αυτό που ο Τσόρτσιλ πίστευε ότι συνέβαινε”». Ή, όπως έγραφε ο Γούντχαουζ το 1952: «Ο Τσόρτσιλ αρνούνταν να γοητευτεί από τα γεγονότα».
Τον Οκτώβριο του 1944, αφού οι Γερμανοί εγκατέλειψαν την Αθήνα, ο Σκόμπι έφτασε τραγουδώντας αγγλικά πολεμικά τραγούδια και έκανε την παράξενη εκτίμηση ότι η πόλη ήταν «σχεδόν άθικτη», πράγμα που δύσκολα θα συμφωνούσαν οι κάτοικοι που λιμοκτονούσαν. Ο Σκόμπι δεν είχε πρόθεση να συνεργαστεί με το ΕΑΜ — την οργάνωση που είχε δέσει τους Βρετανούς με τις επιτυχίες τους στην Ελλάδα της κατοχής. Ονειρευόταν να φέρει πίσω τον μονάρχη και να κυβερνήσει, σαν ένας αποικιακός προύχοντας, την χώρα ως να ήταν κάποια βρετανική κτήση.
Και τότε ήταν που συνέβη αυτό που ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ενορχηστρώθηκε από τους Σοβιετικούς: ένα κύμα βίας που έπληξε υποστηρικτές της αριστεράς κατά την απελευθέρωση. Αυτά που έγιναν αποδώθηκαν σε συνθηματική εντολή της Μόσχας «να προκληθεί χάος», ώστε να στιγματιστεί η αριστερά. Όλη η Αθήνα ταρακουνήθηκε από βομβαρδισμούς και φρικτά εγκλήματα εναντίον αριστερών υποστηρικτών. Η Εθνοφυλακή — μια νέα, καθαρά δεξιά δύναμη που είχε συσταθεί από την κυβέρνηση των δωσίλογων λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών — οδηγήθηκε σε μια εκστρατεία τρομοκρατίας σε συνεννόηση με τη Βρετανία.
Ο Σκόμπι είχε πει στον πρωθυπουργό της δωσιλογικής κυβέρνησης, Γεώργιο Παπανδρέου — που είχε οριστεί από την εξόριστη κυβέρνηση στο Κάιρο — ότι ο ΕΛΑΣ έπρεπε να αφοπλιστεί πριν από το σχέδιο για εκλογές και δημοψήφισμα σχετικά με την επιστροφή του βασιλιά. Η αστυνομία είχε επιθεωρηθεί από τους Βρετανούς και κρίθηκε αξιόπιστη, παρά το γεγονός ότι πολλοί από εκείνους που είχαν συνεργαστεί με τους Ναζί ντύνονταν τώρα με τη στολή της και πλήθαιναν τους δρόμους ζυγίζοντας τις πιθανότητες μιας σύντομης ανατροπής της αριστερής αντίστασης και μιας παλινόρθωσης της βασιλείας.
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, η φρίκη που σοκάρει ακόμη και τώρα, ήταν η πρόθεση του Παπανδρέου, του Σκόμπι και του βασιλιά να διατηρήσουν — και να επανενεργοποιήσουν — τα Τάγματα Ασφαλείας. Όπως σημειώνει ο Μαζάουερ, «αγκαλιάζονταν, από τη μια, έτοιμοι να υποδεχθούν τους Γερμανούς στις 27 Απριλίου 1941, και από την άλλη, να πολεμήσουν ενάντια στην απελευθέρωση της Αθήνας».
Πάντως, αριστεροί και φιλελεύθεροι αξιωματικοί που είχαν εξοριστεί υπό τον Μεταξά βρίσκονταν υπό «σανίδα στο νερό», όπως έγραψε ένας από αυτούς, τον Σεπτέμβριο του 1944. Αντί να χρησιμοποιήσει αξιωματικούς με αντιναζιστικό υπόβαθρο που αναζητούσαν να ενωθούν με τους αντάρτες, η Βρετανία φλόμωσε τους πρώην συνεργάτες των Ναζί σε όπλα και ενθάρρυνση, μέσα σε μια επιχείρηση για την αναβίωση όλων των προπολεμικών δεινών της ρωγμής: τάξεις, φρόνημα «νόμος και τάξη», κληρονομιά.
Όσα ακολούθησαν είναι τόσο έντονα χαραγμένα στην ελληνική συνείδηση που ακόμα και η σημερινή κρίση τα ανακαλεί: μια θερμή σύγκρουση που κράτησε περίπου έξι εβδομάδες — τα Δεκεμβριανά.
«Ήμασταν απλοί άνθρωποι από το Παγκράτι», λέει ο Πατρίκιος, «που πολεμούσαμε στα δρομάκια σαν να ήμασταν όλοι παιδιά με ξύλινα όπλα…».
Ο στρατός του ΕΛΑΣ, ο μόνος αξιόμαχος και μαζικός σχηματισμός που υπήρχε στην Ελλάδα, 50.000 άντρες σε όλη τη χώρα, αντιμετώπισε την βρετανική δύναμη που είχε μόλις φτάσει: 5.000 άντρες, που γρήγορα ενισχύθηκαν στις 80.000 και την υποστήριξη τανκς και αεροπορίας.
Ο Σκόμπι έθεσε την Αθήνα υπό στρατιωτικό νόμο και διέταξε τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ αρνήθηκε. Προέτρεψε τους Βρετανούς να τιμωρήσουν πρώτα τους συνεργάτες των Ναζί — και όχι να τους οπλίζουν. Ο Σκόμπι απάντησε με επίθεση. Βρετανικά αεροσκάφη βομβάρδιζαν αριστερές συνοικίες. Οι αντάρτες απάντησαν και οι μάχες εξαπλώθηκαν μέσα στην πόλη. Η Αθήνα βυθίστηκε σε έναν αλλόκοτο πόλεμο: μέσα στα στενά, ανάμεσα σε προσφυγικές πολυκατοικίες, με τους ανθρώπους να σέρνουν τα πτώματα τα βράδια για να τα θάψουν.
Ο Σκόμπι προώθησε τους άντρες του και τους ταγματασφαλίτες — αυτούς δηλαδή που οι Έλληνες έβλεπαν να συνεργάζονται με τους Γερμανούς λίγες εβδομάδες πριν — και τους έστειλε να πολεμήσουν εναντίον αυτών που είχαν δώσει τη ζωή τους στην Αντίσταση. Σπίτια ισοπεδώνονταν, δρόμοι ισοπεδώνονταν και η Αθήνα ζούσε δύο μήνες απόλυτης φρίκης.
Ο δρόμος για την τελική σφαγή άνοιξε στην κομβική στιγμή όταν ο Σκόμπι δήλωσε:
«Θα αντιμετωπίσω τον ΕΛΑΣ ως εχθρικό στρατό και θα τον επιβάλω να διαλυθεί διά της ισχύος».
Σε μια χώρα όπου ο ΕΛΑΣ αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά της απελευθέρωσης, η δήλωση αυτή ισοδυναμούσε με καταδίκη ολόκληρης της αντίστασης.
Η μάχη συνεχίστηκε μέχρι τον Ιανουάριο του 1945, με τον ΕΛΑΣ να έχει αποφύγει την ολοκληρωτική καταστροφή, αλλά να αναγκάζεται — σε συμφωνία που υπαγόρευσε ο Σκόμπι — να αποσυρθεί και να παραδώσει τα όπλα. Το αποτέλεσμα δεν ήταν η ειρήνη, αλλά η απαρχή ενός εμφυλίου πολέμου που θα διαρκούσε μέχρι το 1949 και θα άφηνε την Ελλάδα βαθιά διχασμένη για γενιές.
Μετά τα Δεκεμβριανά, ξεκίνησαν μαζικές συλλήψεις αριστερών, φυλακίσεις, εξορίες, παρακρατική τρομοκρατία, εκτελέσεις, στρατόπεδα — συχνά με την καθοδήγηση ή τη σιωπηρή ανοχή Βρετανών και αργότερα Αμερικανών. Μέχρι το τέλος του εμφυλίου σοβούσε μια «λευκή τρομοκρατία», κατά την οποία οι συνεργάτες των Ναζί έβρισκαν ξανά θέσεις και εξουσία, ενώ χιλιάδες αγωνιστές της Αντίστασης κυνηγιούνταν ως «κομμουνιστές εχθροί του έθνους». Αυτό το ανεπούλωτο τραύμα συνεχίζει να ρίχνει τη σκιά του στη σύγχρονη Ελλάδα.
Σε αυτό το παρελθόν — ανομολόγητο στη Βρετανία και ανεπεξέργαστο στην Ελλάδα — βλέπουν πολλοί ιστορικοί τη ρίζα του σύγχρονου διχασμού: της ανόδου της άκρας δεξιάς, της βαθιάς καχυποψίας προς τις ξένες δυνάμεις, και της αναβίωσης παλιών εφιαλτών ακόμα και στον 21ο αιώνα.
«Ο Τσόρτσιλ», γράφει ο Μαζάουερ, «διέπραξε στην Ελλάδα ένα ασυγχώρητο σφάλμα: έστρεψε τα όπλα του εναντίον των ίδιων των ανθρώπων που είχαν αντισταθεί στους Ναζί. Και, στη συνέχεια, έδωσε δύναμη σε αυτούς που δεν είχαν ποτέ αντισταθεί».
Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1944 παραμένουν μια πληγή. Για τη Βρετανία, μια ντροπή που σπάνια συζητείται. Για την Ελλάδα, ένα τραύμα που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.
Πηγή: Τhe Guardian
Διαβάστε επίσης:
Βουλή: Κατατέθηκε η τροπολογία που αυστηροποιεί το νόμο περί όπλων
Κουτσούμπας: Το ΚΚΕ θα συνεχίσει να βρίσκεται στο πλευρό των ανθρώπων με αναπηρία
