Το Nonpapeprs.gr εγκαινιάζει σήμερα μια νέα κατηγορία με αφιερώματα, έρευνες, και φακέλους στην οποία θα παρουσιάζονται θέματα της επικαιρότητας ή θα αναλύονται μέσα από ιδιαίτερες προσεγγίσεις γεγονότα και καταστάσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο.
Στην κατηγορία αυτή παρουσιάζουμε σήμερα τον Φάκελο Βενεζουέλα. Σε μια χρονική στιγμή που ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει δηλώσει δημόσια ότι, έχει ζητήσει από τη CIA να ξεκινήσει επιχειρήσεις στο έδαφος της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας και η κυβέρνηση του Νικολάς Μαδούρο προετοιμάζεται για κάθε ενδεχόμενο, ο Πάνος Χαρίτος περιγράφει τα δεδομένα όπως αποτυπώνονται σήμερα στη χώρα. Η Οικονομία, το πολιτικό σκηνικό, η αντιπολίτευση, η κοινωνία, οι διεθνείς σχέσεις, ο στρατός της Βενεζουέλας και η ανάπτυξη των αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή, ξεδιπλώνονται μέσα από μια ανάλυση των όλων παραμέτρων.
Με το δημοσιογράφο συνομιλούν από τη Βενεζουέλα, ο Καθηγητής Θεατρολογίας και Σκηνοθέτης του Εθνικού Θεάτρου Βενεζουέλας Κώστας Παλαμίδης ενώ θα παρουσιαστεί και απόσπασμα της τελευταίας συνομιλίας του Πάνου Χαρίτου με την ηγέτιδα της αντιπολίτευσης Μαρία Κορίνα Ματσάδο. Την κατάσταση αναλύει και το μέλος της πολιτικής γραμματείας της Λαϊκής Ενότητας Κώστας Ήσυχος.
«Φουλάρεις» με 1,5 ευρώ, αλλά θέλεις ένα μηνιάτικο για τρεις φρατζόλες
Η κρίση που βιώνει η Βενεζουέλα την τελευταία δεκαπενταετία έχει χαρακτηριστεί από ξένους οικονομικούς αναλυτές ως μια από τις μεγαλύτερες διεθνώς. Πλέον τα δεδομένα έχουν διαφοροποιηθεί. Σε επίπεδο δεικτών η οικονομία εμφανίζεται να ανακάμπτει. Η κοινωνία δεν το βιώνει στο βαθμό που οι αριθμοί το περιγράφουν, ωστόσο όλοι μιλούν για μια ηπιότερη αποτύπωση της οικονομικής κρίσης.
Σήμερα η οικονομική κρίση δεν είναι η αιτία που η χώρα κυριαρχεί ξανά στα διεθνή πρωτοσέλιδα. Ο μέσος μισθός είναι μόλις 9 δολάρια το μήνα κι ένας εργαζόμενος με προυπηρεσία στο δημόσιο αμείβεται με 13 δολάρια το μήνα. Το ενοίκιο για μια γκαρσονιέρα στην περιφέρεια του Καράκας κοστίζει 150-300 δολάρια το μήνα. Μια φρατζόλα ψωμί του μισού κιλού κάνει 3,09 δολάρια κι ένα λίτρο εμφιαλωμένο νερό το αγοράζεις 0,40 λεπτά.
Όλα αυτά στη χώρα που ένα λίτρο βενζίνης κοστίζει 0,03 λεπτά δηλαδή γεμίζεις το αυτοκίνητό σου με 1,8 δολάρια ή στα δικά μας… με 1,5 ευρώ.
Όταν λοιπόν σε αυτή τη χώρα το κόστος ζωής για έναν άνθρωπο είναι στα 630 δολάρια το μήνα και για μια οικογένεια στα 1.300 δολάρια η οικονομία θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η αιτία συζήτησης, έστω και αν μια σειρά από παροχές όπως το δωρεάν ρεύμα και επιδόματα διατροφής και ενοικίου επιχειρούν να εξισορροπήσουν την καθημερινότητα.
Όμως η ατζέντα άλλαξε και στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκε ο πόλεμος κατά των εμπόρων ναρκωτικών τον οποίο κήρυξε ο Αμερικανός Πρόεδρος και ονομαστικά ενέπλεξε σε αυτόν τον Πρόεδρο της Βενεζουέλας. Αυτό ακολουθήθηκε από την ανάπτυξη στην περιοχή μερικών δεκάδων χιλιάδων αμερικανών πεζοναυτών και είχε ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει μια κουβέντα για πιθανή εισβολή των ΗΠΑ. Η ρητορική στροφή και οι ενέργειες στη συνέχεια ξάφνιασαν αρκετούς, οι οποίοι στην αρχή του χρόνου είχαν παρακολουθήσει τον απεσταλμένο του Τράμπ (Ρ.Γκρενέλ) να συναντά τον Νικολάς Μαδούρο και να συμφωνούν για σειρά θεμάτων αναθερμαίνοντας τη σχέση.
Ξένοι αναλυτές εκτιμούν ό,τι η απότομη κλιμάκωση την οποία επέλεξε ο Ντόναλντ Τράμπ ίσως και να απέχει από μια συνειδητή επιλογή ανάληψης στρατιωτικής δράσης στη Μπολιβαριανή Δημοκρατία όπως είναι η επίσημη ονομασία της Βενεζουέλας. Η πραγματική αιτία, ενδεχομένως να είναι ο διαγκωνισμός και η επαναχάραξη ορίων και κόκκινων γραμμών στις σχέσεις με τη Μόσχα και το Πεκίνο. Ίσως να πρόκειται για ένα ευρύτερο μήνυμα σε Νικαράγουα και Κούβα ενώ η αναφορά του Αμερικανού Προέδρου στον Πρόεδρο και της Κολομβίας Γκουστάβο Πέτρο περί στήριξής ομάδων που κυριαρχούν στην εξαγωγή ναρκωτικών ενισχύει την άποψη ό,τι ο Λευκός Οίκος επιχειρεί να στείλει ένα σαφές μήνυμα σε όσους αναμειγνύονται στα πολιτικά πράγματα των κρατών της Νότιας Αμερικής ξεκαθαρίζοντας πως τέτοιου είδους ενέργειες θεωρούνται επιθετικές και θα προκαλέσουν την παρέμβαση των ΗΠΑ. Ρωσία και πολύ περισσότερο Κίνα που έχουν στηρίξει το Νικολάς Μαδούρο παρακολουθούν με προσοχή την επιστροφή της Ουάσιγκτον στο δόγμα Μονρόε το οποίο η κυβέρνηση Ρέιγκαν ήταν η τελευταία που εφάρμοσε ευλαβικά.
Στην αντίπερα όχθη, Δυτικοί στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν πως οι ενέργειες Τράμπ, προσανατολίζονται σε απορύθμιση και ξεσηκωμό στο εσωτερικό της Βενεζουέλας, επιδιώκοντας την ανατροπή Μαδούρο, μέσα από στοχευμένες δράσεις της CIA. Αυτό το σενάριο πάντως δείχνει να απέχει από τη σημερινή πραγματικότητα, καθώς η φημολογία για τις αμερικανικές προθέσεις φαίνεται να έχει επιφέρει τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα για τις ΗΠΑ αποτελέσματα – καθώς η κοινωνία αν και σε μεγάλο βαθμό προβληματίζεται για τις πολιτικές Μαδούρο στην οικονομία και τα αποτελέσματα αυτών – εμφανίζει τάσεις συσπείρωσης, λόγω της απειλής.
Σε κάθε περίπτωση ο Πρόεδρος Τράμπ σε πρόσφατες δηλώσεις του σε αμερικανούς δημοσιογράφους, έχει πάρει αποστάσεις από την πιθανότητα στρατιωτικής εισβολής των ΗΠΑ στη Βενεζουέλα. Την ίδια στιγμή αφήνει ασχολίαστο, αν με άλλους τρόπους, θα επιδιώξει την ανατροπή Μαδούρο.
Οικονομία και κοινωνία
Αν και η χώρα κατατάσσεται στην πρώτη θέση παγκοσμίως σε αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου (κατέχει 299.953.000 βαρέλια) αντιπροσωπεύοντας το 18,17% των συνολικών παγκόσμιων αποθεμάτων και βρίσκεται στη δωδέκατη θέση παραγωγών πετρελαίου με 2.355.424 ημερήσια παραγωγή, η διάρκεια της κρίσης και η οικονομική αβεβαιότητα έχουν επηρεάσει κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Η οικονομία αποτελεί την Αχίλλειο πτέρνα.
Επισήμως η Βενεζουέλα εισήλθε σε περίοδο οικονομικής ύφεσης τον Ιούνιο του 2010 όταν ο Ούγκο Τσάβες κήρυξε τη χώρα σε καθεστώς «οικονομικού πόλεμου» λόγω των αυξανόμενων ελλείψεων. Η κρίση επιδεινώθηκε όταν ο Νικολάς Μαδούρο ανέλαβε την εξουσία. Τα προβλήματα που αντιμετώπισε οφείλονταν κυρίως στις χαμηλές τιμές πετρελαίου το 2015 γεγονός που επηρέασε τη συντήρηση και διατήρηση της γραμμής παραγωγής των πετρελαιοπηγών ακρετές από τις οποίες κατέστησαν μη λειτουργικές εκείνη την περίοδο. Δύο χρόνια αργότερα δηλαδή το 2016, η Εθνοσυνέλευση, με επικεφαλής την αντιπολίτευση, κήρυξε «ανθρωπιστική κρίση στον τομέα της υγείας».
Οι δημοσιονομικές δαπάνες και η συρρίκνωση των εσόδων από το πετρέλαιο εν μέσω κορύφωσης της κρίσης, δημιούργησε ένα ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον. Ωστόσο η κυβέρνηση απέρριπτε τις κατηγορίες περί αδιέξοδης οικονομικής πολιτικής και κατέστειλε τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στις οποίες διοργάνωνε η αντιπολίτευση. Σύμφωνα με ξένους παρατηρητές περίπου 6.000 – 8.000 άτομα έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της βίαιης καταστολής.
Κυρώσεις
Ευρωπαϊκή Ένωση, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και άλλες χώρες επέβαλαν προσωποποιημένες κυρώσεις σε κυβερνητικούς αξιωματούχους και στελέχη του στρατού και των δυνάμεων ασφαλείας κατηγορώντας το Καράκας για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υποβάθμιση του κράτους δικαίου και διαφθορά.
Η Ουάσιγκτον προχώρησε τότε ένα βήμα παραπέρα επιβάλλοντας κυρώσεις στον πετρελαϊκό τομέα ενώ πάγωσε και τα κεφάλαια τις χώρας στο εξωτερικό. Ο όρος «οικονομικός πόλεμος» επανήλθε στο προσκήνιο από τους κυβερνώντες στη Βενεζουέλα και το αποτύπωμα στην αγορά θύμιζε όντως εμπόλεμη περίοδο. Η καταβαράθρωση των τιμών του πετρελαίου σε συνδυασμό με τις διεθνείς κυρώσεις και την διαρκή κριτική από την επιχειρηματική ελίτ και τους επικριτές της κυβέρνησης ανέδειξαν συζητήσεις και κατηγορίες για οικονομική κακοδιαχείριση και διαφθορά. Στο επίκεντρο της κριτικής από την πλευρά της αντιπολίτευσης, βρέθηκε και το οικονομικό μοντέλο Τσάβες και Μαδούρο αποδίδοντας την συνεχιζόμενη κρίση στο σοσιαλιστικό χαρακτήρα των πολιτικών της κυβέρνησης.
Από την πρώτη στιγμή που επιχειρήθηκε η απομόνωση της χώρας (ήδη από την εποχή Τσάβες), η Βενεζουέλα στράφηκε σε Ιράν, Ρωσία και Κίνα σε αναζήτηση ικανών εταίρων που θα αντιστάθμιζαν τις απώλειες που επέφερε το αμερικανικό εμπάργκο.
Μέχρι το 2013 το Καράκας είχε λάβει με τη μορφή δανεισμού 51 δις δολάρια από την Κίνα χρησιμοποιώντας ως εγγυοδοσία συγκεκριμένες ποσότητες πετρελαίου. Το 2018 αναζητώντας διέξοδο στην αδυναμία συντήρησης των υποδομών εξορύξεων και μεταφοράς πετρελαίου ο Μαδούρο λαμβάνει δάνειο 5 δις δολαρίων από το Πεκίνο σε μια χρονική στιγμή που οι κυρώσεις ΗΠΑ και Ε.Ε. είχαν γονατίσει τη χώρα.
«Η χώρα της δίαιτας»
Το παρατσούκλι της Βενεζουέλας εκείνη την περίοδο ήταν «Η χώρα της Δίαιτας». Η πείνα είχε κλιμακωθεί σε σημείο που σχεδόν το 75% του πληθυσμού είχε χάσει κατά μέσο όρο πάνω από 8 κιλά και περισσότεροι από τους μισούς δεν είχαν αρκετό εισόδημα για να καλύψουν τις βασικές τους διατροφικές ανάγκες. Το δάνειο από την Κίνα, παρομοιάστηκε με σωσίβιο σε ναυαγό από το διεθνή τύπο κι ενόχλησε το Λευκό Οίκο που έβλεπε να τον Σι Τζιπίνγκ να παρεμβαίνει στην αμερικανική γειτονιά.
Ο δανεισμός μπορεί να επέτρεψε τη μερική επαναφορά του δικτύου εξόρυξης και παραγωγής ωστόσο οι κυρώσεις, δεν αντισταθμίζονταν από τις αγορές που είχαν μείνει ανοιχτές για τη Βενεζουέλα, ούτε μέσα από τους σκιώδεις στόλους μεταφοράς. Τέλη του 2019 (λίγο πριν το ξέσπασμα του Covid) o Μαδούρο εγκατέλειψε τις πολιτικές που είχε θεσπίσει ο Τσάβες, όπως οι έλεγχοι τιμών και νομίσματος, με αποτέλεσμα η χώρα να δει μια προσωρινή ανάκαμψη από την οικονομική παρακμή. Σύμφωνα με την εθνική Έρευνα Συνθηκών Διαβίωσης (ENCOVI), έως το 2021 το 95% του πληθυσμού ζούσε σε συνθήκες φτώχειας με βάση το εισόδημα, εκ των οποίων το 77% ζούσε σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, το υψηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα.
Το 2022, μετά την εφαρμογή ήπιας οικονομικής απελευθέρωσης, η φτώχεια μειώθηκε και η οικονομία αναπτύχθηκε για πρώτη φορά μετά από 8 χρόνια.
Βασικοί Δείκτες της Οικονομίας
Η οικονομία της Βενεζουέλας χαρακτηρίζεται από προβλεπόμενη αύξηση του ΑΕΠ κατά 3% για το 2025, αλλά αντιμετωπίζει προβλήματα όπως ο υψηλός πληθωρισμός, η επίμονη φτώχεια και ένα μεγάλο αρνητικό δημοσιονομικό ισοζύγιο. Άλλοι βασικοί δείκτες περιλαμβάνουν ποσοστό φτώχειας 51,9%, ποσοστό ανεργίας 5,5% (αν και η υποαπασχόληση είναι πιθανώς υψηλότερη) και εξάρτηση από το πετρέλαιο για το 95% των εξαγωγών της. Βασικά ζητήματα περιλαμβάνουν επίσης μια εύθραυστη υποδομή, με μια κρίση ενέργειας που επηρεάζει την υδροηλεκτρική και θερμοηλεκτρική παραγωγή, και μια κρίσιμη κατάσταση επισιτιστικής ασφάλειας. Οι βασικοί δείκτες της οικονομίας καταγράφονται ως εξής :
Βασικά ζητήματα
- Οικονομική Κακοδιαχείριση: Μια δεκαετία σοβαρής οικονομικής συρρίκνωσης (πάνω από 75% μεταξύ 2014-2021) οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων, όπως η κακή οικονομική διαχείριση, η μειωμένη παραγωγή πετρελαίου και οι κυρώσεις.
- Εξάρτηση από το Πετρέλαιο: Η οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο, με το 95% των εξαγωγών της να βασίζεται στο πετρέλαιο, γεγονός που την καθιστά ευάλωτη στις παγκόσμιες διακυμάνσεις των τιμών του πετρελαίου.
- Κρίση Ενέργειας: Οι εκτεταμένες διακοπές ρεύματος αποτελούν σημαντικό πρόβλημα, που προκαλείται από τη μειωμένη υδροηλεκτρική παραγωγή στο φράγμα Guri και την ανεπαρκή ποσότητα καυσίμων για θερμοηλεκτρικούς σταθμούς.
- Υποδομές: Η εκτεταμένη ανασφάλεια και η αδυναμία πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρικής ενέργειας και των μεταφορών, επηρεάζει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού.
- Επισιτιστική Ανασφάλεια: Υπάρχει μια κρίσιμη κατάσταση επισιτιστικής ασφάλειας, με το 15% του πληθυσμού (περίπου 4 εκατομμύρια άτομα) να έχει επείγουσα ανάγκη επισιτιστικής βοήθειας και το 40% να αντιμετωπίζει μέτρια έως σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια.
- Υψηλό Δημόσιο Χρέος: Το χρέος της γενικής κυβέρνησης της Βενεζουέλας ήταν περίπου 159% του ΑΕΠ το 2023 και η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση αθέτησης πληρωμών από το 2017.
- Μαζική Έξοδος: Πάνω από επτά εκατομμύρια Βενεζουελάνοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, συμβάλλοντας στη μείωση του εργατικού δυναμικού και στην περαιτέρω επιδείνωση της οικονομικής κρίσης.
Οι Συμμαχίες
Οι ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη αγορά εξαγωγών της Βενεζουέλας, ιδίως για το αργό πετρέλαιο και είναι επίσης η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εισαγωγών για τη Βενεζουέλα. Όμως τα σκαμπανεβάσματα στις σχέσεις με την Ουάσιγκτον, οι πιέσεις από το Λευκό Οίκο για αλλαγή πολιτικής πλεύσης και τα διαδοχικά εμπάργκο άνοιξαν το δρόμο για διαμόρφωση νέων συσχετισμών στις διεθνείς σχέσεις του Καράκας ήδη από το 2001. Κίνα-Ρωσία-Ιράν αποτελούν για τη Βενεζουέλα στρατηγικούς εταίρους.
- Κίνα
Το Πεκίνο βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας με δάνεια και επενδύσεις που ξεπερνούν τα 68 δις δολάρια στην περίοδο 2001-2025. Η Κίνα είναι ο κορυφαίος εταίρος της Βενεζουέλας στις εισαγωγές και ο δεύτερος μεγαλύτερος εταίρος της στο συνολικό εμπόριο. Ενεργειακές υποδομές, τηλεπικοινωνίες, γεωργία, τεχνολογία είναι τομείς στους οποίους το Πεκίνο έχει παρουσία και διαρκώς αναπτυσσόμενη σχέση με τη Βενεζουέλα. Επίσης εξακολουθεί να εισάγει πετρέλαιο και μάλιστα σχεδόν απορροφά σχεδόν το 90% των εξαγωγών της Βενεζουέλας, ωστόσο το ποσό που πιστώθηκε στο ταμείο της κυβέρνησης του Καράκας ήταν μόλις 1,6 δις δολαρία. Η απειλή των κυρώσεων δεν είναι κάτι που προβληματίζει μια χώρα με τα μεγέθη της Κίνας και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, εξακολουθεί να εισάγει το 80% των εξαγωγών του Ιρανικού πετρελαίου που καλύπτει μόλις το 14,6% των εισαγωγών του κινεζικού πετρελαίου.
- Ιράν
Το Ιράν αν και παραμένει στο πλευρό του Μαδούρο, στέκει αποδυναμωμένο διεθνώς και με αρκετά προβλήματα στο εσωτερικό του. Η επόμενη μέρα του πολέμου των 12 ημερών με το Ισραήλ, ανέδειξε τα σημάδια παρακμής ενός καθεστώτος, το οποίο στην αναζήτηση συμμαχιών – στην πρότερη περίοδο του πολέμου με το Ισραήλ – ώστε να ανταπεξέλθει στην πίεση των κυρώσεων, υπέπεσε σε απανωτά λάθη. Ως αποτέλεσμα βίωσε τη απομόνωση στην αντιπαράθεση με το Τελ Αβιβ και σήμερα βρίσκεται στη δυσχερή θέση να πρέπει να επαναδιατυπώσει τις διπλωματικές του σχέσεις ταυτόχρονα με τη διαχείριση των θεμάτων στο εσωτερικό της χώρας.
Καράκας και Βενεζουέλα είχαν υπογράψει το 2022 ένα εικοσαετές σχέδιο συνεργασίας στους τομείς των πετροχημικών, της Άμυνας και της επισκευής διυλιστηρίων της Βενεζουέλας. Από τότε μέχρι σήμερα ελάχιστα κατάφεραν να υλοποιηθούν από τα συμφωνηθέντα στον τομέα του πετρελαίου και της ανάταξης των υποδομών.
Όσο για το κομμάτι της στρατιωτικής συνεργασίας, στις αρχές Νοεμβρίου ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ανέφεραν πιέσεις του Μαδούρο στην Τεχεράνη για να προμηθεύσει τη Βενεζουέλα με μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) που μπορούν να εξαπολύσουν επιθέσεις σε απόσταση 600-1000 μίλια. Ακόμα κι αν η Βενεζουέλα επιθυμεί πραγματικά την απόκτηση αυτού του είδους μη επανδρωμένων αεροσκαφών, η Τεχεράνη αποτελεί σίγουρα τη λάθος διεύθυνση για να αναζητηθούν, αφού στην πυραυλική αντιπαράθεση με το Ισραήλ, εξαντλήθηκε μεγάλο μέρος του οπλοστασίου του Ιράν. Στο πλαίσιο αυτό μάλιστα η Τεχεράνη φέρεται να βρίσκεται σε εντατική αναζήτηση ανανέωσης των όπλων του από την Κίνα (η οποία προβληματίζεται από τη στοίχιση του Ιράν με την Ινδία το προηγούμενο διάστημα, απομακρυνόμενη από τον άξονα Κίνας -Πακιστάν) και τη Ρωσία.
- Ρωσία
Η Ρωσία αν και στάθηκε ενεργά όλο το προηγούμενο διάστημα δίπλα στην ηγεσία της Βενεζουέλας, βρίσκεται σήμερα σε μια διαφορετική συνθήκη, όπου έχει να διαχειριστεί το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία και το βάρος των κυρώσεων από Ευρώπη και Αμερική.
Πιεζόμενη από τις δικές της κυρώσεις η Βενεζουέλα προσπαθεί να ανταπεξέλθει στις άμεσες ανάγκες για να κρατήσει τη γραμμή εξόρυξης και παραγωγής πετρελαίου όμως για να συμβεί αυτό χρειάζεται νάφθα.
Πρόκειται για ένα προϊόν που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διαλυτικό, για να αραιώσει το αργό πετρέλαιο (πίσσα) ώστε να διατηρήσει την ροή του μέσω αγωγών. Η συμφωνία για ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ Μόσχας και Καράκας αποτελεί διέξοδο και για τις δύο χώρες. Η Μόσχα λόγω των Ευρωπαϊκών κυρώσεων βρίσκεται με μεγάλα αποθέματα νάφθας και η συμφωνία αυτή της δίνει τη δυνατότητα να ξεφορτωθεί το πλεόνασμα που συσσωρεύεται. Για το Καράκας η λύση αυτή είναι ιδανική, αφενός λόγω της χαμηλότερης τιμής, αφετέρου λόγω της ποιότητας. Ασχέτως αν η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών αναπτυχθεί και άλλους τομείς ή όχι, η εξέλιξη της παροχής του συγκεκριμένου πετροχημικού, κρατά τη Βενεζουέλα “ζωντανή” σε επίπεδο παραγωγής πετρελαίου. Από τον Μάρτιο του 2025, οι ΗΠΑ έχουν σταματήσει την παροχή του εν λόγω υλικού και η ενόχληση για τη σφήνα της Ρωσίας είναι εμφανής.
Ωστόσο η διεύρυνση της συνεργασίας και οι φήμες για αίτημα εκτεταμένης στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ Κίνας- Ρωσίας- Βενεζουέλας – από την πλευρά Μαδούρο – λέγεται ό,τι βρήκαν αρνητική απόκριση. Αν και η πληροφορία ελέγχεται για την αξιοπιστία της, καθώς πρόκειται για διαρροή αμερικανών (πρώην στρατιωτικών αξιωματούχων), θα ήταν δύσκολο Κίνα και Ρωσία να επιλέξουν στρατιωτική στήριξη και παρουσία σε μια γεωγραφική περιοχή, μακριά από τη σφαίρα γεωπολιτικής επιρροής τους. Το παράδειγμα του πολέμου Ισραήλ-Ιράν και η αποστασιοποίησή τους αποτελεί ικανή απάντηση σε πιθανή στρατιωτική στήριξη μιας χώρας που βρίσκεται 16.000 χιλιόμετρα μακριά.
- Τουρκία
Τα τελευταία 9 χρόνια έχει αναβαθμίσει σημαντικά τις σχέσεις και την παρουσία της στη χώρα. Το εμπόριο και η εξαγωγή προιόντων στην τεράστια αυτή αγορά της Λατινικής Αμερικής ήταν ζωτικής σημασίας για την Άγκυρα, η οποία μέσα από τη σταθερή και αταλάντευτη στήριξη του Μαδούρο, είδε το 2019 τους καρπούς των σχέσεων με το Καράκας να αποδίδουν 900 εκατ. δολάρια. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της εξαγωγής 23 τόνων χρυσού στην Τουρκία με σκοπό την επεξεργασία κι εκμετάλλευση. Το 2024 υπεγράφη επενδυτικό σύμφωνο με την Άγκυρα που αποσκοπεί στη συνέχιση της ανάπτυξης χρυσού στο Μεταλλευτικό Τόξο του Ορινόκο, μια περιοχή πλούσια σε χρυσό, σίδηρο, κολτάν και άλλα ορυκτά.
Στρατιωτικές δυνάμεις
ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ
Όπως είναι φυσικό, η πολυετής οικονομική κρίση έχει αγγίξει κάθε πτυχή της καθημερινότητας στη Βενεζουέλα. Το στράτευμα δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση και αυτό αποδεικνύεται από τους αριθμούς. Το μεγαλύτερο πρόβλημα αποτυπώνεται στο Ναυτικό με δεδομένη την ανάπτυξη δυνάμεων που έχουν πραγματοποιήσει οι ΗΠΑ. Αν και το προσωπικό καταγράφεται σε έναν ικανό αριθμό που φέρεται να αγγίζει τα 25.500 άτομα, ο στόλος διαθέτει μόλις μια φρεγάτα, ένα υποβρύχιο και 25 συνοδευτικά σκάφη. Αντίστοιχα και στην αεροπορία οι 20.000 άνδρες είναι ικανός αριθμός, όμως το σύνολο των αεροσκαφών είναι πού μικρό (μόλις 229) ενώ το σώμα διαθέτει μόλις 30 μαχητικά αεροσκάφη και 10 επιθετικά ελικόπτερα.
Στον Στρατό τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα με τον αριθμό του ενεργού προσωπικού να καταγράφεται στις 337.000 συμπεριλαμβάνοντας την εθνοφυλακή. Σύμφωνα με συναδέλφους στο Καράκας, η κλήση από την κυβέρνηση στον πληθυσμό για να ενισχύσει τις ένοπλες δυνάμεις βρήκε τεράστια ανταπόκριση με τον αριθμό όσων που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα για ένταξή τους στην πολιτοφυλακή να ξεπερνά τα 4 εκατομμύρια. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τα τεχνολογικά δεδομένα και χαρακτηριστικά των στρατιωτικών επικοινωνιών πέρα από τη δορυφορική κάλυψη της επικράτειας σε δορυφορικό επίπεδο από την Κίνα. Η Βενεζουέλα χρησιμοποιεί μια υβριδική εφαρμογή με ενσωματωμένη υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων η οποία υποστηρίζεται από μια γραμμή βοήθειας, για να ενημερώνουν την κυβέρνηση για οτιδήποτε θα μπορούσε να σχετίζεται με πιθανή υποκίνηση σε εξέγερση ή δράση που θα μπορούσε να αποτελεί αντικείμενο δράσης της CIA.
ΕΠΙΣΗΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η.Π.Α.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρονται σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές να έχουν αναπτύξει αδιευκρίνιστο (αριθμό και ειδικότητες) υπαλλήλων της CIA εντός της Βενεζουέλας καθώς και σε γειτονικά με αυτήν κράτη. Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν αρνηθεί να επιβεβαιώσουν σε αμερικανικά μέσα την ανάπτυξη πρακτόρων και το αντικείμενο της αποστολής τους.
Πριν από λίγες ημέρες, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ δέχθηκαν σκληρό μαρκάρισμα στην ενημέρωση Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών στη Γερουσία με αντικείμενο την ενημέρωση τους για τις ενέργειες και τους στόχους του Αμερικανού Προέδρου καθώς και την πιθανότητα ανάληψης στρατιωτικής δράσης κατά της Βενεζουέλας.
Οι δύο υπουργοί δεν κατάφεραν να πείσουν τους Γερουσιαστές ό,τι οι επιθέσεις εναντίον σκαφών που ο Λευκός Οίκος ταυτίζει με το εμπόριο ναρκωτικών, δεν αποτελούν το προστάδιο στρατιωτικής επιχείρησης και κατηγορούν τον Τράμπ για αντιφατικά μηνύματα. Την ώρα που βρισκόταν σε εξέλιξη η συζήτηση στην Αμερικανική Γερουσία, η ναυτική βάση Roosevelt Roads στο Πουέρτο Ρίκο που έκλεισε πριν από 20 χρόνια, αποκτούσε ξανά ζωή.
Εκτός από την ανοικοδόμηση και τον εκσυγρονισμό της βάσης Roosevelt Roads και την ανάπτυξη των δυνάμεων όπως περιγράφεται παρακάτω, οι δυνάμεις των ΗΠΑ αναπτύσσονται σε εγκαταστάσεις και πολιτικά αεροδρόμια στο Πουέρτο Ρίκο και στο Σεντ Κρουά στις Αμερικανικές Παρθένες Νήσους.
ΑΡΧΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Η αντιπολίτευση
Από την εποχή του Ούγκο Τσάβεζ μέχρι και τις μέρες μας, η αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα προσπάθησε αρκετές φορές να ανατρέψει την κυβέρνηση. Ακόμα και την περίοδο με την μεγαλύτερη συσπείρωση της αντιπολίτευσης (στο πρώτο μισό της δεκαετίας 2000-2010) που οδήγησε σε γενικές απεργίες και επιχειρήθηκε η ανατροπή του -μέσα από πραξικοπηματικές ενέργειες- οι προσπάθειες έπεφταν στο κενό αφού κατάφερνε, παρά τη δυσαρέσκεια από μεγάλο μέρος της κοινωνίας για τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε η χώρα, να έχει την ευρύτερη στήριξη της κοινωνίας,
Με τον ερχομό του Νικολάς Μαδούρο στο τιμόνι της χώρας, η ανατροπή του επιχειρήθηκε ξανά. Αυτή τη φορά με τη στήριξη μιας προσωπικότητας η οποία ποτέ δεν έπεισε την κοινωνία της Βενεζουέλας, είχε όμως τη στήριξη ΗΠΑ κι Ε.Ε. και αυτό έκανε πολλούς Βενεζουελάνους εκείνη την περίοδο (2019-2023) να πιστέψουν πως η αλλαγή μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας συντονισμένης επιχείρησης οικονομικού στραγγαλισμού και πολιτικού αποκλεισμού, όπως αυτή που βρισκόταν σε εξέλιξη.
Οι ηγέτες του Δυτικού κόσμου είδαν την ελπίδα για ανατροπή, στο πρόσωπο του Χουάν Γκουαιδό. Νέος, ωραίος, μορφωμένος, οικογενειάρχης, οικονομικά πετυχημένος και πολλά υποσχόμενος αφού είχε την έξωθεν καλή μαρτυρία.
Υποστηρίχθηκε από πολλούς και για αυτό απαιτήθηκε λίγος χρόνος. Λες και κάποιος περίμενε τον Γκουαιδό να εμφανιστεί στο πολιτικό σκηνικό ή λες και κάποιος τον φύτεψε σε αυτό.
Η υποστήριξη ήταν καθολική στο εξωτερικό.
Οικονομικοί οίκοι αξιολόγησης εκθείαζαν τον ερχομό του στα πολιτικά πράγματα του Καράκας. Ο Λευκός Οίκος εξέδιδε ανακοινώσεις επί ανακοινώσεων για την ευκαιρία που δεν θα πρέπει να χαθεί από τους πολίτες της χώρας και οι Ευρωπαίοι απομάκρυναν το διπλωματικό προσωπικό από τη Βενεζουέλα και αποδέχονταν στις χώρες τους τα διαπιστευτήρια διπλωματικών απεσταλμένων του Γκουαιδό.
Το κύμα ενδιαφέροντος στο εσωτερικό ήταν τεράστιο για τον Γκουαιδό. Η χρονική στιγμή της εμφάνισής του, ήταν εξαιρετική. Η Βενεζουέλα τα τελευταία δύο χρόνια, βίωνε τη μεγαλύτερη πείνα στην υφήλιο (από τις χώρες που δεν ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση) και ο τίτλος που της είχε αποδοθεί ήταν «Η χώρα της δίαιτας».
Την εποχή εκείνη, βρισκόμουν στο Καράκας. Ακολούθησα το πρόγραμμα του Γκουαιδό επί αρκετές ημέρες σε διαφορετικές πόλεις και κοινωνικούς χώρους. Στα πανεπιστήμια, τα αμφιθέατρα γέμιζαν στο άκουσμα του ερχομού του. Οι ομιλίες του καταχειροκροτούνταν όμως το χειροκρότημα έσβηνε γρήγορα. Οι δρόμοι στις πόλεις αψηφούσαν τις μνήμες της βίας και της καταστολής του παρελθόντος κι έσφυζαν από κόσμο που ήθελε αλλαγή. Ο Γκουαιδό όμως δεν έπειθε. Το έβλεπες στα πρόσωπα και στη γλώσσα του σώματος των ανθρώπων που έφταναν να τον ακούσουν. Έβλεπες τη δίψα και το πάθος στην αρχή της εκδήλωσης και την ταχύτητα με την οποία αποχωρούσαν μετά το πέρας της ομιλίας.
Ανάμεσα στα πρόσωπα που συνάντησα τότε ήταν και η Μαρία Κορίνα Ματσάδο. Ηγετική μορφή της αντιπολίτευσης, με παρουσία στην πολιτική σκηνή της χώρας από τις αρχές τις δεκαετίας του 2000. Η συνάντησή μας έγινε στα γραφεία της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που τρέχει η ίδια από το ξεκίνημά της.
Εντυπωσιακή, καταρτισμένη, με λόγο πολιτικό και εμπειρία χειρισμού των μέσων ενημέρωσης και αντιμετώπισης των δημοσιογράφων. Η Μαρία Ματσάδο σε αντίθεση με όποιον άλλο εμφανίστηκε στο αντιπολιτευτικό σκηνικό της χώρας, ακολουθεί πολύ μετρημένα και προσεκτικά βήματα. Δεν είναι τυχαίο ό,τι ουδέποτε διώχθηκε ή φυλακίστηκε.
Ποτέ δεν μπήκε μπροστά στις προσπάθειες ξεσηκωμού κι εξέγερσης της κοινωνίας. Ασκούσε κι εξακολουθεί να ασκεί κριτική στο Μαδούρο, αλλά μένει σε επίπεδο λόγου. Ζητά τη στήριξη των ξένων δυνάμεων αλλά δεν ανάβει το φιτίλι της επανάστασης ή κι αν το κάνει φροντίζει τα φώτα να είναι μακριά της εκείνη τη στιγμή.
Στην κουβέντα μας κατηγόρησε την κυβέρνηση για γενοκτονία, χαρακτήρισε το Μαδούρο δικτάτορα και τον λαό της Βενεζουέλας περήφανο και γενναίο. Μου εξήγησε πως για την έξοδο από το καταστροφικό μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης του Μαδούρο, η λύση είναι άμεση εφαρμογή ενός φιλελεύθερου πολιτικού και οικονομικού μοντέλου. Άνοιγμα της αγοράς, ιδιωτικοποιήσεις που θα φέρουν νέες θέσεις εργασίας, ανάπτυξη και αύξηση των μισθών ώστε να μειωθούν οι κοινωνικές ανισότητες. Όταν τις υπενθύμισα ότι έρχομαι από την Ελλάδα η οποία το μοντέλο αυτό το πλήρωσε κι εξακολουθεί να το πληρώνει ακριβά, απάντησε λέγοντας πως τα δεδομένα είναι διαφορετικά καθώς η Βενεζουέλα έχει πετρέλαιο και οι επενδύσεις που θα προκύπτουν από τα κέρδη των εταιρειών που θα πάρουν τη διαχείριση, θα δημιουργήσουν περισσότερες ευκαιρίες για τους πολίτες στη χώρα.
Σήμερα η Μαρία Κορίνα Ματσάδο είναι βραβευμένη με το βραβείο Νόμπελ ως «Η γενναία φωνή της Δημοκρατικής αντίστασης». Στην πραγματικότητα, είναι η διαχρονική φωνή της αντιπολίτευσης που φωνάζει τόσο-όσο για να μην ενοχλεί, ώστε όταν κάποτε οι συνθήκες ωριμάσουν, να αποτελεί την εναλλακτική πρόταση.
Ο Γκουαιδό ήδη από το 2023, εγκατέλειψε το Καράκας και παρακολουθεί τις εξελίξεις – και όπως σχολιάζουν οι Βενεζουελάνοι και τον τραπεζικό λογαριασμό του- από την ασφάλεια που προσφέρουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Η κυβέρνηση Μαδούρο τον κατηγόρησε για ξέπλυμα χρήματος, προδοσία και σφετερισμό δημόσιων λειτουργιών, εξέδωσε ένταλμα σύλληψης και ζήτησε από τη διεθνή κοινότητα να συνεργαστεί για τη σύλληψή του. Ο Γκουαϊδό αρνήθηκε τις κατηγορίες που απαγγέλθηκαν εναντίον του.
Η χρονική στιγμή για την απόδοση του βραβείου Νόμπελ στη Ματσάδο εγείρει εύλογα ερωτήματα καθώς συνέπεσε με την ρητορική κι επιχειρησιακή κλιμάκωση των ΗΠΑ απέναντι στο Νικολάς Μαδούρο. Φαντάζει με παρέμβαση ειδικού βάρους που υποδεικνύει το πρόσωπο που θα πρέπει να ηγηθεί της πιθανής διαδρομής πολιτικής αλλαγής και δημοκρατικής μετάβασης.
Η εναλλακτική για τους Βενεζουελάνους σε επίπεδο αντιπολίτευσης είναι ο Ενρίκ Καπρίλες. Έχει κατέβει δύο φορές υποψήφιος για το Προεδρικό αξίωμα, πιστεύει σε αντίθεση με τη Ματσάδο και τις ΗΠΑ ότι ο Μαδούρο και η διαπραγμάτευση μαζί του για την πολιτική μετάβαση, είναι ο δρόμος της αλλαγής και όχι η ρήξη.
Αντιτίθεται στην επέμβαση ξένων δυνάμεων και στρατιωτικής επέμβασης, κάτι που η Ματσάδο δεν έχει αποκηρύξει. Μάλιστα στην προσπάθεια δημιουργίας εντυπώσεων και κλίματος δεν δίστασε τον προηγούμενο Ιανουάριο σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε από κοινού με τον Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ να ισχυριστεί ότι: «Όλοι γνωρίζουμε ότι ο επικεφαλής του Tren de Aragua είναι ο Maduro. Το καθεστώς δημιούργησε, προώθησε και χρηματοδοτεί το Tren de Aragua». Το BBC αποκάλυψε αμέσως μετά πως η ίδια και η ομάδα της είχαν ζητήσει τη δέσμευση της κυβέρνησης του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για να προωθήσουν την ιδέα ότι ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο είναι ο επικεφαλής της Tren de Aragua, μιας εγκληματικής συμμορίας που χαρακτηρίστηκε τρομοκρατική οργάνωση τον Ιανουάριο.
Παρά το γεγονός ό,τι ξένοι παρατηρητές εκτιμούν πως ίσως και να έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για πολιτική αλλαγή στη Βενεζουέλα, η αντιπολίτευση στη χώρα παραμένει βαθιά διχασμένη. Η επιλογή του Αμερικανού Προέδρου για επαναφορά του δόγματος Μονρόε και η εντολή στις μυστικές υπηρεσίες (CIA) για ανάληψη δράσης εντός της Βενεζουέλας, δημιουργούν ένα κλίμα ανησυχίας στο Καράκας και στην ευρύτερη περιοχή, ωστόσο είναι δύσκολο να αποκωδικοποιηθούν οι πραγματικές προθέσεις του Ντόναλντ Τράμπ.
Από την άλλη, οι προβλέψεις για την πορεία της οικονομίας μπορεί να δημιουργούν μια αίσθηση αισιοδοξίας βάσει αριθμών, η κοινωνία δείχνει να έχει εξαντλήσει τα όρια αντοχής και αναμονής. Παρά τη βελτίωση των δεικτών της Γενικής Οικονομίας, η Βενεζουέλα εξακολουθεί να έχει το υψηλότερο ποσοστό ανισότητας στην Αμερική. Οι ελλείψεις τροφίμων και ο υπερπληθωρισμός έχουν σε μεγάλο βαθμό τερματιστεί, όμως ο πληθωρισμός παραμένει υψηλός κι αυτό εξακολουθεί να αποτελεί μια δύσκολη εξίσωση για τους πολίτες που κατανοούν το σημερινό κόστος ζωής και όχι την μελλοντική ευημερία. Μια μέτρηση της εταιρείας Panterra με έδρα το Λονδίνο που διενεργήθηκε τον προηγούμενο Αύγουστο έδειξε ότι το 70% των πολιτών έχει απομακρυνθεί από το κυβερνών κόμμα και πως το 69% όσων ανήκουν στην αντιπολίτευση στηρίζουν τη Μαρία Ματσάδο. Το ενδιαφέρον όμως βρίσκεται σε μια λεπτομέρεια η οποία αποτυπώνει (δεν αναφέρεται επακριβώς το ποσοστό) την πλειοψηφία των Βενεζουελάνων να αντιτίθεται σε ανατροπή του Νικολάς Μαδούρο μέσα από ανάληψη στρατιωτικής δράσης των ΗΠΑ.
