Στις 15 Ιουλίου η ελληνική κυβέρνηση κατέθεσε την τρίτη σε σειρά πρόταση αναμόρφωσης των έργων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Πάρα πολλά έργα τέθηκαν εκτός χρηματοδότησης ώστε να βρεθεί «καλύτερη εναλλακτική λύση» υλοποίησης. Αυτή ήταν μια εύσχημη διατύπωση ώστε να καταργηθεί η χρηματοδότησή τους από το Ταμείο Ανάκαμψης. Κυβερνητικοί παράγοντες προσπάθησαν να μετριάσουν τις αντιδράσεις όσων φορέων έχαναν χρηματοδοτούμενα έργα υποσχόμενοι ότι σε μελλοντική τέταρτη αναμόρφωση θα επανέλθουν προς χρηματοδότηση. Ανάμεσα στους φορείς που έχασαν την χρηματοδότηση έργων ήταν και τα πανεπιστήμια. Συγκεκριμένα, τέθηκαν εκτός χρηματοδότησης το έργο «Επισκέπτες καθηγητές – Επισκέπτες Ερευνητές», το έργο «Βιομηχανικά διδακτορικά» και το έργο χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων «Trust your stars». Αυτά τα τρία έργα είχαν πανηγυρικά παρουσιαστεί δημοσίως από τους Υπουργούς Παιδείας της τελευταίας τριετίας ως καίριες κυβερνητικές πρωτοβουλίες. Για το έργο «Trust your stars» κυβερνητικές πηγές ανεπισήμως διακινούσαν την ιδέα μελλοντικής χρηματοδότησης μέσω του Ε.Σ.Π.Α. Για το έργο «Επισκέπτες καθηγητές – Επισκέπτες Ερευνητές» διακινήθηκε η πρόταση μελλοντικής χρηματοδότησης μέσω του Π.Δ.Ε. Στην πρόταση αναμόρφωσης του Ταμείου Ανάκαμψης τον Ιούλιο προστέθηκε προς χρηματοδότηση το έργο δημιουργίας ξενόγλωσσων προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών σε συνεργασία με πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Στις 4 Σεπτεμβρίου μια αναλυτική μελέτη του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ παρουσίασε το ακριβές ποσοστό απορρόφησης του προϋπολογισμού των έργων του Ταμείο Ανάκαμψης στο Υπουργείο Παιδείας, συγκεκριμένα 57,4%. Παρά το ότι ήδη βρισκόμασταν πολύ κοντά στην εκπνοή των προθεσμιών απορρόφησης της χρηματοδότησης, το Υπουργείο Παιδείας ακολούθησε την ίδια πορεία διαχειριστικής ανικανότητας και πολιτικής μυωπίας. Το ότι άλλα Υπουργεία βρίσκονταν σε χειρότερη κατάσταση ως προς την απορρόφηση του προϋπολογισμού, δεν μειώνει την παταγώδη αποτυχία του Υπουργείου Παιδείας.
Στις 20 Νοεμβρίου η ελληνική κυβέρνηση κατέθεσε την τέταρτη σε σειρά πρόταση αναμόρφωσης των έργων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Στο σημείο 10 του εγγράφου της τέταρτης πρότασης αναμόρφωσης αναφέρεται, για ακόμα μια φορά, ότι 92 δράσεις «τροποποιήθηκαν προκειμένου να εφαρμοστούν καλύτερες εναλλακτικές λύσεις … χωρίς να θίγονται οι στόχοι των εν λόγω δράσεων». Ανάμεσα στις υπό αναμόρφωση δράσεις ευθαρσώς καταγράφεται η δράση 16289, δηλαδή όλα τα έργα που αφορούν την «αριστεία και καινοτομία στα πανεπιστήμια».
Το σύνολο των δράσεων που απεντάχθηκαν από την χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης τον Ιούλιο και τον Νοέμβριο έχει ως εξής: τα έργα «Επισκέπτες καθηγητές – Επισκέπτες Ερευνητές», τα «Βιομηχανικά διδακτορικά», τα ερευνητικά προγράμματα «Trust your stars», οι κοινές ομάδες ερευνητικής αριστείας πανεπιστημιακών και εταιρειών του ιδιωτικού τομέα, η αναβάθμιση των ερευνητικών και εκπαιδευτικών υποδομών επιλεγμένων ελληνικών πανεπιστημίων και πανεπιστημιακών μονάδων εφαρμοσμένων επιστημών και τεχνολογίας, η ολοκλήρωση του ψηφιακού μετασχηματισμού του εθνικού Δικτύου Ελληνικών Βιβλιοθηκών.
Στις 10 Δεκεμβρίου ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Παύλος Γερουλάνος έφερε το θέμα στη Βουλή. Από κυβερνητικής πλευράς δεν υπήρξε καμία απολύτως αντίδραση, στην πράξη επιβεβαιώθηκε η διακοπή χρηματοδότησης των εν λόγω έργων. Το θέμα απασχολεί πλέον πολλά δημοσιεύματα στα ΜΜΕ.
Κρίνοντας από την εμπειρία του πανεπιστημίου στο οποίο διδάσκω (ΑΠΘ), είμαστε πλέον σήμερα σε θέση να κατανοήσουμε τι σημαίνει η κυβερνητική επίκληση των «καλύτερων εναλλακτικών λύσεων» για τα εν λόγω έργα. Τα έργα «Επισκέπτες Καθηγητές – Επισκέπτες Ερευνητές» έχουν συμβασιοποιηθεί στην επιτροπή ερευνών του ΑΠΘ (ΕΛΚΕ) και υλοποιούνται με «δανεισμό». Ακόμα και αν ο δανεισμός εντέλει χρηματοδοτηθεί από το Π.Δ.Ε., ποιος θα απαντήσει στο ερώτημα «γιατί να δεσμεύσουμε πόρους του Π.Δ.Ε, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για βελτίωση των υποδομών, ενώ είχαμε πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης;». Το μέλλον της χρηματοδότησης των ελάχιστων βιομηχανικών διδακτορικών που τρέχουν στο ΑΠΘ τελεί και αυτό ως ανοιχτό ερώτημα. Η χρηματοδότηση των ξενόγλωσσων προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών που διαφημίστηκε ως εμβληματική «εναλλακτική δράση» δεν έχει ξεκινήσει για καμία από τις προτάσεις που εγκρίθηκαν στο ΑΠΘ καθώς το έργο είναι «χαμένο στη μετάφραση» της γραφειοκρατίας του Υπουργείου Παιδείας και των άτοπων νομικών προϋποθέσεων που τέθηκαν από τις σχετικές Υπουργικές Αποφάσεις. Δεδομένου του ελάχιστου χρονικού διαστήματος που μένει μέχρι την εκπνοή της χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης, είναι απολύτως βέβαιο ότι οι εγκεκριμένοι προϋπολογισμοί αυτών των έργων δεν θα υλοποιηθούν πλήρως. Άρα, θα προκύψουν και εδώ πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης που δεν θα αξιοποιηθούν. Τέλος, μόλις προχθές δημοσιεύτηκε άρθρο που εξηγούσε ότι η «καλύτερη εναλλακτική λύση» για τα έργα «Trust your stars» – για την τραγελαφική και προκλητική αξιολόγηση των οποίων έχουν γραφτεί τόσα όσα δεν έχουν γραφτεί για καμία άλλη αξιολόγηση προγράμματος ερευνητικής χρηματοδότησης εδώ και μισό αιώνα στα ελληνικά πανεπιστήμια – μπορεί να είναι το «τέλος η χρηματοδότηση». Εκτιμάται ότι το εν λόγω δημοσίευμα αποτελεί διαδικασία πίεσης ώστε να χρηματοδοτηθούν όλες ή κάποιες από τις προτάσεις «Trust your stars» που έχουν ανακοινωθεί ως εγκεκριμένες προς χρηματοδότηση. Άλλωστε, η μη χρηματοδότηση δημοσιευμένα εγκεκριμένων προτάσεων θα αποτελέσει έναν ακόμα νομικό πονοκέφαλο για το Υπουργείο Παιδείας και συνολικά για την κυβέρνηση, επιπλέον των 208 αιτημάτων ένστασης που έχουν κατατεθεί ως προς τη διαδικασία αξιολόγησης.
Εν κατακλείδι, η κυβέρνηση κατάφερε να απαξιώσει το έργο χιλιάδων πανεπιστημιακών και ερευνητών των ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων που εργάστηκαν επί μήνες για μια σειρά από δράσεις που διαφημίστηκαν ως η επιτομή της ενίσχυσης και της διεθνοποίησης των πανεπιστημίων. Επιπλέον, κατάφερε να μπλοκάρει τη συντριπτική πλειοψηφία των χρηματοδοτικών εργαλείων που υπήρχαν από το Ταμείο Ανάκαμψης για τα πανεπιστήμια. Πρόκειται πράγματι για ένα είδος «αριστείας» της εξαπάτησης.
*Ο Γιώργος Αγγελόπουλος είναι αν. καθηγητής στο ΑΠΘ και πρώην Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας (2018 – 2019).
